Kum, çakıl, kırmataş, cüruf gibi çeşitli büyüklükteki taneli malzemelere agrega denir. Agregalar bağlayıcılar yardımıyla beton yapımında kullanılırlar ve betonun yaklaşık % 70-75'ini oluştururlar. Agregaların özellikleri kendisinden yapılan betonun özelliklerine de aynen yansır. Yani kendi özellikleri iyi olan agrega ile yapılan betonun özellikleri de iyi olur.
Agregalardan, kullanılan bağlayıcı türüne göre, asfalt ve polimer betonuda üretilebilir. Agregalar doğada, doğal olarak bulundukları gibi iri taş parçalarının konkasör adı verilen taş kırma makinalarında kırılması sonucunda da elde edilebilirler.
Konkasörde elde edilen agreganın irisine kırmataş incesine de kırma kum denir. Kırmataş ve kırmakum'a mıcır adı verilir. Yurdumuzda kullanılan mıcır numaraları ve bunlarla ilgili elek çapları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Çakılın kompasitesi (doluluğu) 0,65 kırmataşın kompasitesi 0,60 dolaylarındadır.
Mıcır Numaraları ve Çapları Mıcır Üzerinde Kaldığı Etek Çapı Geçtiği En Küçük Etek Çapı
1 No 4 12 2 No 12 24 3 No 24 30 4 No 30 40
Kırmataş veya çakılın beton yapımında kullanılmasının beton için olumlu ve olumsuz etkileri vardır.
Çakıl taneleri şekil olarak yuvarlak olduğu için, yüzeyleri kırmataşa göre az pürüzlüdür. Dolayısıyla beton için kırmataşa göre daha az çimentoya ihtiyaç duyulur ve daha az boşluktu yani yüksek kompasiteli beton üretilir.
Kırmataşın ise, pürüzlü yüzeyleri çok olduğundan beton için hem çok çimentoya ihtiyaç duyulur nemde kompasite daha düşüktür (0,60).
Kompasitenin düşük olması dayanıma da olumsuz yönde etkiler. Ayrıca kullanılan fazla çimento rötreyede sebebiyet verir. Fakat betonda kırmataş kullanılması halinde kırmataşın pürüzlü yüzeylerinin çimento hamuruyla çakıl'a göre daha iyi aderans yapması sonucu kırmataş ile üretilen betonlarada çakılla üretilen betona göre basınç dayanımında azalma değil genelde artış olduğu bilinir.
En uygun biçimli agrega taneleri küre ve küp şeklinde olanlardır. Bu şekillerden çok farklı olan malzemelere özürlü malzeme denir. Bunlar uzun veya yassı tanelidirler . Bu kusurlu tanelerin betonda % 15'den fazla olmaması gerekir.