Artistik Patinaj, Artistik Buz Pateni veya Figür Pateni, müzik, dans ve sporu bünyesinde birleştirir. Bu unsurların bir arada olması nedeniyle son derece estetik ve rafine bir spor dalı olarak kabul edilir. Figür Pateni özellikle son 30 yılda teknik ve artistik planda büyük bir ilerleme gösterdiği için günümüzde bütün dünyada Televizyon naklen yayınları açısından en çok ilgi çeken spor dalı olmuştur.
Buz Pateni, olimpik ölçü olarak kabul edilen 30 x 60 metrelik buz pistinde yapılır. Türkiye’nin olimpik ölçülerdeki ilk buz pisti, Ankara’da 1987 yılında açılan ve kısaca Bel-Pa olarak bilinen Büyükşehir Belediyesi’nin Buz Pateni Sarayı’dır. İzmit’te 1999′da hizmete giren ve Büyükşehir Belediyesi tarafından yaptırılan Buz Pateni Pisti de, ülkemizin ikinci olimpik buz tesisidir.
İstanbul ve İzmir’de olimpik ölçülere uyan buz pisti henüz yoktur. İstanbul’da patenciler, Galleria alışveriş merkezinde bulunan küçük bir buz pistinde, İzmir ve Antalya’daki patenciler de, aynı şekilde, kurallara uygun olmayan küçük pistlerde çalışmaktadırlar.
Türkiye Buz Sporları Federasyonu 1991′de kuruldu. Daha önceleri başka Federasyonların bünyesinde faaliyetleri yürütülen Artistik Buz Pateni ancak o tarihten sonra bağımsız bir Federasyon çatısı altında örgütlenmiş oldu.
Artistik Buz Pateni yapan sporcuların giydikleri patenler, Buz Hokeyi ve Sürat Pateni sporcularının giydikleri patenlerden farklıdır. Figür patencilerinin patenlerinin altındaki çeliklerin ucunda, frenlemeyi ya da sıçramayı sağlayan altı adet tırtıl vardır.
Artistik Buz Pateni’nin öğrenilmesi, disiplinli ve uzun süreli çalışmayı gerektirir. Hemen hemen her Gün antrenman yapılmasına ve iyi bir patenci olmak isteyen sporcu adaylarının bıkmadan, yılmadan çalışmasına ihtiyaç vardır.
Buz patencilerinin teknik beceri kazanmak için iyi bir antrenöre olduğu kadar artistik yanlarını geliştirmek için iyi bir de koregrafa ihtiyaçları vardır. Uluslararası yarışmaların özellikle son 20-30 yılda televizyondan naklen yayınlanmaları, bu spor dalının halk arasında yaygınlaşmasına önemli ölçüde katkıda bulunmuştur.
Bir Artistik Buz Pateni yarışması, iki Günde yapılan iki bölümden oluşur. Yarışmacılar, birinci gün Kısa Program, Zorunlu Program ya da Orijinal Program adı verilen programlarını, ikinci günde de, Uzun Program ya da Serbest Program denilen programlarını sunarlar. Kısa Program’da, yarışmacılar, jump, spin (dönüş) ve adım dizilerinden oluşan 8 zorunlu elemanı sunmak zorundadırlar.
Hakemler, yarışmacının yapamadığı elemanlardan not kırarlar. Patencinin, yapamadığı, kaçırdığı elemanı tekrar denemek hakkı yoktur. Uzun Program’da ise, hiçbir eleman zorunlu değildir. Yarışmacı, koregrafının istediği gibi oluşturduğu programı sunar. Patencinin yapamadığı elemanı yeniden denemek hakkı vardır. İkinci ya da üçüncü denemede olsa bile, yarışmacı başarıyla yaptığı elemandan tam puan alır.
Bir yarışmanın genel değerlendirmesi, patencilerin bu iki günde elde ettikleri sonuçlara göre yapılır.
Yarışmalarda uygulanan kurallar karmaşıktır ve bu kurallar, Buz Pateni’nin evrensel planda en üst organı olan Uluslararası Paten Federasyonu (ISU) tarafından belirlenmiştir. ISU’ya üye olan ulusal Federasyonlardan seçilen delegeler tarafından oluşturulan çeşitli teknik komiteler, belirli zamanlarda toplanarak bu spor dalının ilerlemesini sağlayacak yolları tartışırlar. Ulusal ya da uluslararası yarışmalar ile dünya çapındaki bütün şampiyonalar, ISU’nun koyduğu kurallara göre yapılır.
Kuralların önemli bir bölümü, yarışma sırasında sporcuların yaptığı yanlış hareketlerden hata puanlarının düşürülmesiyle ilgilidir. Bir jumptan (atlama) sonra buza elle dokunmak, düşmek, bir spin (dönme) sırasında gereken sayıda dönmemek, havaya sıçrandığı zaman gereken sayıda turu yapmamak yanlış ya da eksik unsurlardır. Hakemler, bu eksiklikleri hata puanı olarak değerlendirmek zorundadır. Patenci, ne kadar çok hata yaparsa, o kadar çok puan kaybeder.
ISU’nun koyduğu kurallara göre düzenlenen yarışmalarda hakem sayısı dokuza kadar yükselebilir. Bir yarışmanın puanlamasını yapan hakem paneli (heyeti) 3, 5, 7 gibi tek sayıdan oluşur. Avrupa, Dünya Şampiyonaları ya da Kış Olimpiyatları gibi çok önemli yarışmalarda hakem paneli dokuz hakemden oluşur.
Puanlama, 6 tam puan üzerinden yapılır.
Bir patencinin yarışmada 6 tam puan alması nadir rastlanan bir durumdur. Patencinin 6 puan alması, onun programını hiç hatasız, mükemmel bir biçimde sunmuş olması anlamına gelir. Hakemler yarışmalarda teknik ve artistik (sunuş) olmak üzere iki tür puan verirler.
Teknik puanlar, sporcunun buzda kayma tekniğini, figürlerin iyi yapılıp yapılmadığını ve programının zorluk derecesini değerlendirmek içindir. Artistik puanlar da, programın sunulmasını, sporcunun kayışının müzikle uyum içinde olup olmadığını, müzik ve kostüm seçimini ve pistin bütününün kullanılıp kullanılmadığını değerlendirmeyi amaçlar Daha kesin ifadeyle, hakemlerin puan verirken göz önüne aldıkları ölçütler şunlardır
Teknik puanlar
Performansın zorluğu
Farklılık
Hız
Programın temiz ve sağlam olması
Artistik puanlar (sunuş puanları)
Müzikle uyum
Hızın değişimi
Buz pistinin tümünün kullanımı
Müziğe zaman olarak uyum
Stil ve duruş
Orijinallik
İfade
Artistik Buz Pateni
Artistik buz pateni müzik eşliğinde, yapılacak dansın ya da gösterinin konusuna uygun kostümlerle gerçekleştirilen yarışma sporudur. Yarışma zorunlu hareketler ve serbest figürlerin bir kombinasyonundan oluşur.
Türkiye’ de Buz Pateni
Buz Pateni, olimpik ölçü olarak kabul edilen 30 x 60 metrelik buz pistinde yapılır. Türkiye’nin olimpik ölçülerdeki ilk buz pisti, Ankara’da 1987 yılında açılan ve kısaca Bel-Pa olarak bilinen Büyükşehir Belediyesi’nin Buz Pateni Sarayı’dır.
İzmit’ te 1999′da hizmete giren ve Büyükşehir Belediyesi tarafından yaptırılan Buz Pateni Pisti de, ülkemizin ikinci olimpik buz tesisidir.
Artistik Buz Pateni yapan sporcuların giydikleri patenler, buz Hokeyi ve Sürat Pateni sporcularının giydikleri patenlerden farklıdır.
Figür patencilerinin patenlerinin altındaki çeliklerin ucunda, frenlemeyi ya da sıçramayı sağlayan altı adet tırtıl vardır.
Artistik Buz Pateni’ nin öğrenilmesi, disiplinli ve uzun süreli çalışmayı gerektirir.
Hemen hemen her gün antrenman yapılmasına ve iyi bir patenci olmak isteyen sporcu adaylarının bıkmadan, yılmadan çalışmasına ihtiyaç vardır.
Artistik Buz Pateni Yarışmaları, tekler (Baylar ve Bayanlar) ve çiftler kategorilerinde yapılır.
Bu spor dalında bir de Buz Dansı kategorisi vardır.
Türkiye’de bugüne kadar resmî olarak Çiftler ve Buz Dansı yarışmaları yapılmamıştır.
Artistik Buz Pateni Yarışması
A) Tek Erkekler Ve Tek Bayanlar Yarışmaları
Kısa ve Serbest Program’dan oluşur.
Kısa Program, sonuca % 33,3, Serbest Program da % 66,7 oranında etki eder. Serbest Program, “Uzun Program” olarak da adlandırılır.
1- Kısa Program
Patenci tarafından seçilen müzik eşliğinde sekiz zorunlu hareket yapılır.
Hakemler, iyi yapılmayan ya da hiç yapılmayan figürlerin puanlarını keserler.
Patenciler, yapamadıkları ya da iyi yapamadıkları bir figürü tekrar deneme hakkına sahip değildirler.
Kısa Program, en fazla 2 dakika 40 saniye olabilir. Bir Kısa Program, zorunlu bütün elemanlar yapılmışsa, hiçbir ceza puanı almadan bu süreden 5-10 saniye önce de sona erebilir.
2- Serbest Program
Serbest Program, patenciye kendi bireysel tarzını ifade etme ve kuvvetli olduğu yanını vurgulama fırsatı verir.
Bayanlarda Serbest Program süresi 3 dakika 50 saniye ile 4 dakika 10 saniye arasında değişir. Erkeklerde ise, 4 dakika 20 saniye ile 4 dakika 40 saniye arasındadır.
Patencinin, iyi dengelenmiş, buz pistinin tümünü kullanan bir program sunması beklenir.
B) Çiftler
Çiftlerde, iki patenci birlikte ve yanyana kayar ve örneğin lift gibi (erkek patencinin partnerini kayarken havaya kaldırması) ortak bazı figürler yaparlar.
Teklerde olduğu gibi, çiftler yarışması da, sekiz zorunlu elemanın bulunduğu Kısa Program ve bazı kısıtlamaların bulunduğu Uzun (Serbest) Program’dan oluşur.
1- Kısa Program
Kısa Program’ da, patenciler tarafından seçilen müzik eşliğinde sekiz zorunlu eleman uygulanır.
Hakemler, iyi yapılmayan ya da hiç yapılmayan figürlerin puanlarını keserler.
Patenciler, yapamadıkları ya da iyi yapamadıkları bir figürü tekrar deneme hakkına sahip değildirler.
Kısa Program’ ın süresi en fazla 2 dakika 40 saniyedir.
2- Çiftler Serbest Programı
Serbest Program, çiftlere kendi bireysel tarzlarını daha çok ifade etme imkânı verir.
Serbest Program’ da, spinler, spiraller, liftler ve partnerin yardımcı olduğu jumpların yapılması gibi çiftlere özgü tipik figürler vardır.
Serbest Program’ da ayrıca, aynı anda yapılan simetrik ya da paralel figürler bulunur.
c) Buz Dansı
Buz Dansı Yarışması, iki Zorunlu Dans, bir Orijinal ve bir Serbest Dans’ tan oluşur.
Her bir Zorunlu Dans yüzde 10, Orijinal Dans yüzde 30, Serbest Dans da yüzde 50 oranında sonuca etki eder.
1- Zorunlu Danslar
Her iki Zorunlu Dans yarışmasında da buz dansçıları, ritmi ve temposu ISU tarafından tayin edilmiş müzik parçalarına göre belirlenmiş figürleri yaparlar.
2- Orijinal Dans
ISU, Orijinal Dans’ın ritim ve temposunu her yıl bir kez belirler. Çiftler, belirlenmiş ritimler içinden seçtikleri müziğe uygun danslarını kendileri hazırlar.
3- Serbest Dans
Serbest Dans, Buz Dansı’ nın Serbest Programıdır. Çiftlerin kendi bireysel tarzlarını ifade eden müziklerini seçmesine ve dansın figürlerini kendilerinin hazırlamasına izin verilmiştir. Serbest Dans’ ın süresi ortalama 4 dakikadır.
Buz Pateninde Teknik Puanlar
- Performansın zorluğu
- Farklılık
- Hız
- Programın temiz ve sağlam olması
Artistik Puanlar ( Sunuş Puanları )
- Müzikle uyum
- Hızın değişimi
- Buz pistinin tümünün kullanımı
- Müziğe zaman olarak uyum
- Stil ve duruş
- Orijinallik
- İfade
0.0 ile 6.0 arasında verilen puanların anlamı şöyledir:
0.0 – Sporcu piste çıkmadı
1.0 – Çok kötü
2.0 – Kötü
3.0 – Orta
4.0 – İyi
5.0 – Çok iyi
6.0 – Mükemmel