Cevap: Ermeni Terörü 1
Ermeni Terörü 7
KAYNAKÇA
[1]Ali Arslan,“İngilizlerin İskenderun’u İşgal Projesi ve Osmanlı Devletinin Aldığı Tedbirler.(1914-1915)”,IV.Hatay Tarih ve Folklor Sempozyumu(18-19 Ekim 1996),Antakya 1997,s.16.
[2]Salahi R.Sonyel“Yeni Belgelerin Işığı Altında Ermeni Tehcirleri”,Belleten,C.XXXVI,sayı:141(Ocak 1972),s.36.
[3]İhsan Sakarya,Belgelerle Ermeni Sorunu,Ank.1984,s.253.
[4]Cemal Anadol,Tarihin Işığında Ermeni Dosyası,İst.1982,s.308.
[5]Ermeni Komitelerinin Amal ve Harekat-ı İhtilaliyesi,Milli Kongre,İst.1332,s.228-229.
[6]90 BOA,DH-ŞFR,52/93 ve 53/97’den naklen:Ali Arslan,a.g.m.,s.17.
[7]Bunların ileri gelenleri Fransız İhtilalinden ve Rusya’dan etkilenmiş eylemci kimselerdi.Bkz.:Franz Werfel,Musa Dağda Kırk Gün,Çev.Saliha Nazlıkaya,Belge Yay.,İst.1997.
[8]Bu olay,daha sonraları Viyana’daki Ermeni Piskoposu’nun asılsız sözlerine kanan Yahudi Franz Werfel tarafından abartılarak yayınlanacak ve Ermeniler mazlum gösterilecektir.Bkz.:Belgelerle Ermeni Sorunu,ATASE Askeri Tarih Yayınları,Genelkurmay Basımevi,Ank.1983,s.248.
[9]ATASE arşivi numara 1/1,klasör 13,Dosya 63,Fihrist 16’dan naklen:Azmi Süslü,Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı,100. Yıl Üniversitesi No.5 Ank.1990,s.93.
[10]Ünsal Yavuz,”Fransız Dışişleri Bakanlığı Belgelerinde Ermeni Kırımları Sorunu“,D.T.C.F.Atatürk’ün 100.Doğum Yılına Armağan Dergisi,Ankara 1982 s.661.
[11]Lejyonun kurulması için çaba gösteren Kahire‘deki Fransız Askeri misyon şefi Albay Bremond 9 Ocak 1919’da Adana’ya gelen işgal kuvvetlerini genel vali sıfatıyla Çukurova’da idare edecektir,Bkz.:Yeni Adana,8 Ocak 1953 s.2.
[12]Erdal İlter”Milli Mücadele’de Doğu Lejyonu”,Atatürk Yolu,A.Ü.T.İ.T.E. Dergisi,Mayıs 1989,yıl:2,sayı:3,s.424.
[13]Salahi R.Sonyel,Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I,T.T.K Basımevi,Ank.1987,s.22.
[14]Yöre halkının“Ermeni İntikam Alayı”,“Kamavor”yakıştırmasını yaptığı Fransız askeri kıyafetli lejyonerler intikam saplantısı içindeydiler.Bkz.:Yusuf Ziya Bildirici,Adana’da Ermenilerin Yaptığı Katliamlar ve Fransız-Ermeni İlişkileri,Köksav Yayınları:15,Ank.1999 s.106.
[15]Türk İstiklal Harbi IV.Güney Cephesi,Genelkurmay Başkanlığı,Ank.1966,s.106.
[16]Albayrak,30 Ekim 1919,27 Kasım 1919.
[17]Harp Tarihi Vesikaları Dergisi,Haziran 1955,sayı:12,belge no:308.
[18]İngilizlerin Emir Faysal ile arası iyiydi ve onun burada Fransız hakimiyetine karşı olduğunu biliyorlardı.Bkz.:Laurence Evans,Türkiye’nin Paylaşılması 1914-1924.Çev.Tevfik Alanay,İst.1972,s.134.
[19]Laurence Evans,a.g.e.,s.215.
[20]Kazım Karabekir,İstiklal Harbimiz,Türkiye Yayınevi,İst.1919,s.360.
[21]Kasım Ener,a.g.e.,s.38.
[22]İhsan Ilgar“Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi VI”,Belgelerle Türk Tarihi Dergisi,sayı:12,İst.1968,s.17.
[23]Yeni Adana,7 Ocak 1953.
[24]Yeni Adana,6 Ocak 1953
[25]Zeki Sarıhan,Kurtuluş Savaşı Günlüğü,Ank.1982,s.138 vd.
[26]Kasım Ener,a.g.e.,s.33.
[27]Yeni Adana,26 Aralık 1977.
[28]Yeni Adana,9 Ocak 1953 Kasım Ener,a.g.e.,s.30.
[29]Kasım Ener,a.g.e.,s.34;Damar Arıkoğlu,a.g.e.,s.77-79.
[30]Yeni Adana,12 Ocak 1953.
[31]Yeni Adana,13 Ocak 1953.
[32]Yeni Adana,14 Ocak 1953.
[33]Kasım Ener,a.g.e.,s.37.
[34]Kasım Ener,a.g.e.,s.34-35.
[35]Damar Arıkoğlu,Hatıralarım,İst.1961,s.84.
[36]Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslarda ve Anadolu’da Ermeni Mezalimi III 1919-1920,Dev.Arş.Gen.Müd.,Ank.1997,s.70-71.
[37]Kasım Ener,a.g.e.,s.43.
[38]Damar Arıkoğlu,a.g.e.,s.134-135.
[39]İrade—i Milliye 8 Aralık 1919.
[40]Albayrak,21 aralık 1919.
[41]ATASE Arşivi,kl.93,dos.169-337,fih.23.
[42]T.İ.T.E.Arşivi Belge no:10/2710.
[43]“Adana Ahvali”Adana’ya Doğru gazetesi,22 Aralık 1918.
[44]ATASE Arşivi kl.93 dos.169-337,fih.25-1;İrade-i Milliye,12 Ocak 1920.
[45]“Gülek Boğazında Mezalim”,Adana’ya Doğru gazetesi 22 Aralık 1919.
[46]Hakimiyet-i Milliye,28 Ocak 1920.
[47]ATESE Arşivi,kl.189,dos.33-102,fih.35;İrade-i Milliye,9 Şubat 1920.
[48]Yeni Adana,2 Şubat 1953.
[49]Hakimiyet-i Milliye,20 Ocak 1920.
[50]ATASE Arşivi,kl.307,dos.25-34,fih.15.
[51]Yeni Adana,5 Şubat 1953.
[52]Öğüd,7 Mart 1920.
[53]Öğüd,11 Mart 1920.
[54]Yeni Adana,17 Şubat 1953;Kasım Ener,a.g.e.,s.126.
[55]Faik Üstün Kadirli,Adana’nın İşgali ve Milli Mücadele,İst.1955,s.12-15;Tevfik Coşkun,Kadirli Milli Mücadelesi ve Hatıralar,Kadirli 1967,s.26-29.
[56]135.Yeni Adana,21 Şubat 1953;Kasım Ener,a.g.e s.126 7 Nisan’da bir hoca da bağlarda ölü bulunacaktır.
[57]Kasım Ener a.g.e.,s.68;ATASE Arşivi,kl.594,dos.9-140,fih.54-1.
[58]Taha Toros,Kuva-yi Milliye Dergisi,sayı:143,Mersin 1972.
[59]ATESE Arşivi,kl.946,dos.1-3,fih.178.
[60]ATASE Arşivi,kl.946,dos.4.4,fih.(65).
[61]Kasım Ener,a.g.e.,s.156.
[62]Nakil olayından önce Ermeniler,Hacı Durmuş Ağa’nın hizmetçisini Gazgüden Deresinde dikenli telle boğmuşlardı.Samime Acar, 1942 İncirlik doğumlu.1317 doğumlu annesinin anılarını nakletti.Görüşme tarihi:7 Ağustos 1992.
[63]Mahmut Aydınoğlu,1325 İncirlik doğumlu,Görüşme tarihi 18 Ağustos 1992.
[64]Ahmet Turan Saylan,1320 İncirlik doğumlu,Görüşme tarihi:18 Ağustos 1992.
[65]Kasım Ener,a.g.e.,s.157.
[66]ATASE Arşivi,kl.946,dos.4.5,fih.10.
[67]ATASE Arşivi,kl.593,dos.5-139,fih.38;Yeni Adana,1/4/5 Mayıs 1953;Abdurrahman Bozdağ,1325 Adana doğumlu.Görüşme tarihi:23 Mart 1993 Katliamdan sağ kurtulan görgü şahididir.
[68]ATASE Arşivi,kl.946,dos.4.5,fih.31.
[69]ATASE Arşivi,kl.946,dos.4.5,fih.34.
[70]ATASE Arşivi,kl.946,dos.4.5,fih.40.
[71]ATASE Arşivi,kl.946,dos.4.5,fih.35.
[72]ATASE Arşivi,kl.539,dos.5-139,fih.40.
[73]ATASE Arşivi,kl.593,dos.5-139,fih.40.
[74]ATASE Arşivi,kl.593,dos.5-139,fih.56.
[75]Şevk-i Çiftçioğlu,1336 Dedepınar doğumlu,Görüşme tarihi:15 Ağustos 1992.Olay sırasında altı aylık çocukken sağ kulağına aldığı kurşun yarasıyla katliamdan kurtuldu.
[76]Yeni Adana,5-21 Mayıs 1953;28 Aralık 1977.
[77]Şevki Çiftçioğlu’nun anlattıkları.
[78]ATASE Arşivi,kl.946,dos.4.5,fih.80.
[79]ATASE Arşivi,kl.946,dos.4.5,fih.88,88-1.
[80]Kasım Ener,a.g.e.,s.171.
[81]Kasım Ener,a.g.e.,s.173.
[82]Kasım Ener,a.g.e.,s.174.
[83]ATASE Arşivi,kl.593,dos.s.139,fih.40-21(12/13 Haziran 1920 tarihli telgraf metni)
[84]Hayri Aydın,1944 Adana doğumlu.Görüşme tarihi:19 Ağustos 1993.Kazı sırasında bulunanlardan.
[85]T.İ.T.E.Arşivi,belge no:10/2866;Ahmet Cevdet Çamurdan,a.g.e.,s.136-140;Yeni Adana,22 Aralık 1977;ve Kozan Sancağı ile Mülhekatınn Kurtuluş Hatıraları,Bahar Matbaası,(Belirsiz)1964,s.86;Ahmet Cevdet Çamurdan,a.g.e.,s.142.
[86]Osman Tufan,a.g.e.,s.96.
[87]Mehmet Özdemir,Milli Mücadelede Develi,Kayseri 1973,s.121,125.
[88]Mehmet Baykal,Haçin-Saimbeyli Kurtuluş Savaşı Hatıraları,Adana 1989,s.32.
[89]Mehmet Özdemir,a.g.e.,s.92.
[90]Mehmet Özdemir,a.g.e.,s.101—107.
[91]irade-i Miiliye,8 Aralık 1919.
[92]Ali Saip Ursavaş,Kilikya Faciaları ve Urfanın Kurtuluş Mücadeleleri,Ank.1340,s.21.
[93]Adana’ya Doğru,22 Aralık 1919.
[94]Asıl ad ve rütbeleri Topçu Binbaşı Kemal ve Piyade Yüzbaşı Osman Nuri olan Mustafa Kemal’in yakın silah arkadaşları 1 Ekim 1919’da Sivas’ta göreve atanarak bölgeye hareket etmişlerdi.Bkz:T.İ.H.Güney Cephesi,IV.,s.8.
[95]Mehmet Özdemir,a.g.e.,s.70.
[96]Mustafa Onar,a.g.e.,s.80.
[97]Mustafa Onar,a.g.e.,s.100-106.
[98]Çalyan Karabet,Çalyan Belgeleri(Tarihsiz),s.98.
[99]Osman Tufan,a.g.e.,s.105.
[100]ATESE Arşivi,kl.872,dos.II,fih.13.
[101]ATESE Arşivi,kl.872,dos.II,fih.14.
[102]Öğüd,4 Mayıs 1920.
[103]ATESE Arşivi,kl.872,dos.II-3,fih.12;kl.594,dos.9.140,fih.42,24;kl.946,dos.4-4fih.(65)9,169.
[104]ATESE Arşivi,kl.594,dos.9.140,fih 65;kl.946,dos.4.5,fih.80,88.
[105]ATESE Arşivi,kl.725,dos.(1)2,fih.28-3.
[106]ATESE Arşivi,kl.725,dos.(1)2,fih.30.
[107]ATESE Arşivi,kl.725,dos.(1)2,fih.31;kl.595,dos.10(143),fih.31.
[108]ATESE Arşivi,kl.726,dos.(1)2,fih.149.
[109]ATESE Arşivi,kl.595,dos.(1)2,fih.40-2.
[110]ATESE Arşivi,kl.597,dos.(1)2,fih.53.
[111]ATESE Arşivi,kl.2490,dos.(1)2,fih.49.
[112]ATESE Arşivi,kl.726,dos.(1)2,fih.2.
[113]ATESE Arşivi,kl.726,dos.6,fih.83.
[114]ATESE Arşivi,kl.726,dos.6,fih.84.
[115]Yusuf Ziya Bildirici,Adana’da Ermenilerin Yaptığı Katliamlar ve Fransız-Ermeni İlişkileri,Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Serisi:5,Ank.1999,s.159.