Günümüz Makedonya Türkbaşları
Oğuz Türk zümresine ait olan Türkbaşlar, XI’nci asırda Makedonya’da yerleşmiş olan Kuman Türkleri’nin torunlarıdır. Onların Slav unsurlarıyla katîyyen etnik ve ihtilât münasebetleri yoktur. Türkbaşlar, 1091’de yıkılan “Kuman-Peçenek Türk Federasyonu” ’ndan sonra Makedonya’da kalmış olan muayyen Kuman-Türk boylarından meydana gelmiş ve zamanla Anadolu Yörük-Türkmen aşiretleri ile ihtilâtlar yapmış saf Türk unsurlarıdır.
Müslüman-Türbaş’ların aslı unsurunun Türk’lüğü her yönden sarih ve barizdir. Fakat Balkanlı Kuman-Türkleri hakkında ciddi araştırmalar olmadığından (olduysa da dikkkate alınmadığından) günümüzde karşımıza Makedon idarerecileri tarafından Torbeş “iddiası” yada faciası çıkarılmıştır. Son yıllarda’da Müslüman Türkbaşlar dini inançlarından ve milli benliklerinden mahruh edilerek sahneye “neo-etnik” bir unsur olarak oluşturulma durumu ile karşı karşıya bırakılmışlardır. İnsan hak ve hürriyetlerinin engellenmesiyle Slav-Makedon veya Hıristiyanlığa kabul etmeğe mecbur edilen Türkbaşlar,bu seviyesiz uygulamalara karşıçetin mücadeleler vererek,dini ve milli kimliklerini ve dinamik Türk etnik özelliklerini korumayı başarmışlardır.
Günümüzde Türbaşlar Makedonya’nın batı kesimlerindeki:Jirovnitsa, Reka,Jupa,Golo Bırdo,Debre, Ustruga Kırçova, Kalkandelen, Köprülü ve Pirlepe bölgelerinde yaşayıp 40.000 kadar bir nüfusa sahiptirler.Özellikle,dağlık bölgelerde yaşamaları ve dağınık bir vaziyette bulunmaları birçok sorunu beraberinde getirmektedir.Sosyo-kültürel-ekonomik sorunların yanında eğitim konusunda yaşadıkları sorunlar kayda değerdir.Kendilerini Türk olarak algılayan ve bu kültürü yaşayan topluluk anadilde (Türkçe) eğitim görmelerine mani olunmuştur.
Makedonya Cumhuriyeti anayasasına (madde 44.) göre; Makedonya vatandaşlarının ana dilleriyle ilköğrenim (lise öğrenimi dâhil) görme hakları vardır. Anayasa ile teminat altına alınmış olmasına rağmen, Türkbaşların anadille eğitim hakkına bütün Makedonya’da ulaşmış oldukları söylenemez. Jupa, Kırçova, Debre köylerinde ve Ustruga başta olmak üzere Türkçe eğitimde yaşanan sorunlar bunun en somut örnekleridir.
Özellikle, Türkbaşlara karşı eğitim konusunda inişli-çıkışlı bir tutum sergilenmiştir. Sosyalizm döneminde ana dilde eğitim göremedikleri için bazı Türkbaşlar Makedonca konuştukları bilinmektedir. Fakat son dönemde Türkçe’ye karşı duyulan ilgi, bu topluluğun aslının ne olduğu bir kez da ortaya çıkmaktadır. Makedonya genelinde Türklerin, eğitimi kısıtlı ve anayasaya uygun temin edilmediği için en çok etkilenen kesim Türkbaşlar olmuştur.
Ekonomik darboğaz ve rejim baskısı yüzünden göç etmek zorunda kalan Türkbaşlar,Türkiye’de genellikle Adapazarı, Bursa ve Manisa bölgelerinde ikamet ettikleri bilinmektedir. Öte yandan, kamuda iş imkanı sağlanamadığı için birçok kişi İtalya, Kanada ve ABD’ye göç etmiş “işçilerin” sayısı da kayda değerdir.
Makedon yetkililer bu topluluğun her fırsatta “Makedon Müslüman” olduklarını beyan etmesi ve bu yönde tutum sergilemesi, zaman zaman baskıya maruz kalmalarıyla birlikte sürekliliği devam eden bir baskı ve psikolojik mücadele söz konusudur. Bunun en bariz örneği eğitimin ana dilde yapılamaması ve bu topluğa ait siyasi bir partinin kuruluşunda Makedon yetkililerinin yardımları dikkat çekmektedir. TDP altında siyasi bir birliktelik oluşturan Türkler / Türbaşlar son dönemde farklı bir yapılanmaya gidilmiştir. PEİ adı altına ve kurulmuş olan siyasi yapı Türkbaşlara hitap etmekten çok, Makedon tezleri doğrultusunda örgütlenme eğiliminde bulunmuştur.
KAYNAKLAR
1-ÇAVUŞOĞLU, Halim, “Balkanlarda Pomak Türkleri” Köksav Yay., Ank. 1993,s.48
2-Prof.Dr. KAFESOĞOLU, İbrahim “Türk Milli Kültürü” Ötüken Yay.İst.1997,s.70
3-ÖZTUNA, Yılmaz ; Başlangıcından Zamanımıza Kadar Türkiye Tarihi, C.1, İstanbul 1973, s.71-257.
4-TURAN, Ömer ; “Balkan Türklerinin Dini Meseleleri”, Yeni Türkiye, Türk Dünyası Özel Sayısı II, Sayı 16, Ankara 1997,s. 1744.
5-ERÖZ Mehmet, Hıristiyanlaşan Türkler, Ankara, 1983, s.15
6-NİMET, K. Akdes, Doğu Avrupa [...]