Çok eski bir web tarayıcısı kullanıyorsunuz. Bu veya diğer siteleri görüntülemekte sorunlar yaşayabilirsiniz..
Tarayıcınızı güncellemeli veya Chrome kullanmalısınız.
Harekatın Gerekçeleri
1968 Haziranında başlayan ve Kıbrıs'a yeni bir düzen getirmeyi amaçlayan toplumlararası görüşmeler, altı yıl devam etmesine rağmen, 1974 yılı geldiğinde en küçük bir ilerleme olmamıştı. Çünkü, Rumların gayesi, Türklere 1960 Anayasası'ndaki hakları dahi vermemek ve Türk toplumunu bir azınlık statüsü içinde tutmaktı. Böyle bir gayenin ilerisi ise, şüphesiz ENOSİS'ti.
Buna karşılık Türk toplumu ve Türkiye ise, geçmiş tecrübelerin ışığında, Kıbrıs'taki Türk varlığının korunabilmesini, ancak 1960 Anayasasındakinden daha fazla haklar ve yetkilerde görmekte idiler. Bu politika, başlangıçtan itibaren "federal" bir sistem olarak görülmüştü. Kıbrıs devletinin, Türk ve Rum iki ayrı federe devlete dayanması Türk toplumu için en sağlam teminat olarak değerlendirilmişti.
Fakat 1968'de başlayan toplumlararası görüşmeler ilerledikçe Türk hükümeti, federal devlet politikasında değişiklikler yaptı. Bu yeni politikanın adı, "bölge muhtariyeti" esasına dayanan üniter devlet idi. Bu bir çeşit "kanton" sistemi idi. Kıbrıs'ta tek bir devlet olacak; ancak birkaç bölgede toplanmış olan Türkler, kendi bölgelerinin idarelerinde muhtariyete sahip olacaklar, kendi işlerini kendileri göreceklerdi. Bölgelerin iç işlerine Rumlar müdahale edemeyecekti.
Türkiye'de Ekim 1973 seçimlerinden sonra Bülent Ecevit'in başbakanlığında kurulan CHP-MSP koalisyon hükümeti ise, "fonksiyonel federatif sistem" tezini benimsemiştir. Bu sistemde toprakların paylaşılması söz konusu değildir. Tek bir devlet içinde, görev ve yetkilerin iki toplum arasında paylaşılması söz konusudur.
Bu arada, 21 Nisan 1967'de yaptığı darbeyle Yunanistan'da iktidara gelen Albaylar Cuntası, ENOSİS'i gerçekleştirerek Yunan halkının desteğini arkasına almak istiyordu. Kral taraftarı olan Makarios ise, Cunta'ya karşı tavır almıştı. Makarios'un yönlendirdiği Rum gazeteleri, Yunanistan'daki Cunta aleyhine yazılar yayınlamaya başlamışlardı. Yayınların durdurulması için kendisini uyaran Albaylar Cuntası'na cevap veren Makarios, "Kıbrıs'ta demokratik bir idare vardır. Basın hürriyetini zedeleyemem" diyordu.
Makarios ile Yunan Cuntası arasındaki karşılıklı suçlamalar yıllarca sürdü. Sonunda Makarios, 2 Temmuz 1974'te Yunanistan Cumhurbaşkanı Fedon Kizikis'e yazdığı mektupta, Atina'nın Kıbrıs'taki ENOSİS faaliyetlerini protesto etti ve tayin edilmiş bir vali değil, seçilmiş bir lider olduğu bildirerek, kendisine buna göre muamele edilmesini istedi(37).
Atina'nın bu mektuba cevabı sert oldu. 15 Temmuz 1974 günü, eski EOK teröristlerinden ve cinayetleriyle meşhur Nikos Sampson, Rum Milli Muhafız Ordusu'nu da yanına alarak, yaptığı bir darbe ile Makarios'u düşürdü ve Kıbrıs Elen Cumhuriyeti'ni ilan etti. Makarios kaçmayı başardı. Sampson darbesi, ENOSİS'ten başka bir şey değildi. Olay aynı zamanda Yunanistan'ın Kıbrıs'a açık bir müdahalesi idi. 1974 Kıbrıs buhranı böyle başladı(38).
KAYNAK:
Armaoğlu, Fahir-; 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, 12. Baskı, s. 801-802.
DİPNOTLAR:
1) Makarios'un Kizikis'e mektubunun tam metni için bkz.; Maksides, The Rise and Fall of the Cyprus Republic, pp. 174-175.
2) Eroğlu, Hamza-; Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Kıbrıs Barış Harekatı, Ankara 1975; Birand, Mehmet Ali-; 30 Sıcak Gün, Milliyet Yayınları, İstanbul 1974.
Cevap: Harekatın Gerekçeleri
Değerli bilgilerin için teşekkür ederim. Paylaşımın ve emeğin için sağ ol.