JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞININ İNSAN HAKLARI FAALİYETLERİ
1. EĞİTİM FAALİYETLERİ:
a. Eğitimin Amacı:
Jandarma Genel Komutanlığının profesyonel kadrosunu oluşturan Subay, Astsubay ve Uzman Jandarma Çavuşlara;
(1) İnsan hakları olgusunun önemini kavrayabilme ve önemine uygun görev yapabilme,
(2) Görev nedeniyle muhatap olunan kişi, kişiler veya toplulukla nezaket kuralları çerçevesinde ilişki kurabilme,
(3) Ulusal ve uluslararası sözleşmeler ve mevzuatla güvence altına alınmış insan hak ve özgürlükleri ile bunların sınırlarını bilebilme, hak ve özgürlük ihlallerini önleyebilme ve ihlal etmeme,
(4) Uluslararası sözleşmelerin, devlet açısından doğurduğu yükümlülükleri bilebilme ve yükümlülüklere uygun hareket edebilme,
(5) Jandarma eylem ve işlemlerinden kaynaklandığı iddia edilen insan hakları ihlallerinin doğuracağı olası sonuçlarını tahmin edebilme ve bu sonuçlara neden olabilecek eylem ve işlemlerden kaçınabilme bilgi ve becerisinin kazandırılması,
b. Jandarma Okullar Komutanlığı’nda İcra Edilen Eğitim Faaliyetleri:
(1) Jandarma Subay Temel Kursu, Jandarma Astsubay Sınıf Okulu ve Uzman Jandarma Okulu’nda okuyan kursiyer ve öğrencilere verilen insan hakları eğitimi:
İnsan Hakları, 1992-1993 eğitim-öğretim döneminden itibaren Jandarma Okullar Komutanlığı’nda (Subay Temel Kursu’ndaki kursiyer subaylara, Jandarma Astsubay Sınıf Okulu ve Uzman Jandarma Okulu’ndaki öğrencilere) ayrı bir ders olarak verilmeye başlanmıştır.
Ayrıca, Jandarma Okullarında okutulan Ceza Muhakemeleri Usul Hukuku, Halkla İlişkiler, Jandarma Etiği, Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele ve Kaçakçılık, Jandarma Meslek ve İdari Kanunlar, İstihbarat ve Sorgulama, İç Güvenlik ve Silah Bilgisi derslerinde de insan hakları ile ilgili eğitim verilmektedir.
İnsan hakları dersi, 1992-1993 eğitim-öğretim yılından 2001 –2002 eğitim-öğretim yılına kadar (1.967)’si subay, (8.804)’ü astsubay ve (18.942)’si uzman jandarma çavuş olmak üzere toplam (29.713) personele okutulmuştur. 2002-2003 eğitim-öğretim yılında ise (200) subay, (1.000) astsubay ve (1.800) uzman jandarma çavuşun insan hakları dersi görmesi planlanmıştır. Ayrıca rütbeli personel/kursiyer/öğrencilere konu ile ilgili konferanslar verilmesi öngörülmüştür.
(2) Jandarma Kurslar Komutanlığı’nda Açılan İnsan Hakları Eğiticileri Eğitimi Kursları :
Bütün Jandarma personelinin, “Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği” ile insan haklarına yönelik bir eğitimden geçirilmesi amacıyla, birliklerde açılacak kurslarda eğitici olarak görevlendirilmek amacıyla, birliklerde görevli (142)’si subay, (88)’i astsubay olmak üzere toplam (230) personel 17 Nisan - 12 Mayıs 2000 ve 06 Nisan – 11 Mayıs 2001 tarihleri arasında, Jandarma Okullar Komutanlığı’nda açılan ve birer hafta süreli yedi dönem halinde icra edilen “İnsan Hakları Eğiticileri Eğitimi Kursu”ndan geçirilmiştir.
(3) Jandarma Kurslar Komutanlığı’nda diğer branşlarda kurs gören personele, ayrıca (6) saat süreli insan hakları eğitimi de verilmektedir.
c. Birliklerde Açılan İnsan Hakları Kursları:
2000 yılı içerisinde Eğitici Eğitimi Kursu gören personelden yararlanılarak birliklerde açılan insan hakları kurslarından, bugüne kadar (5.500) subay, astsubay ve uzman jandarma çavuş geçirilmiştir. Zaman içerisinde bütün personelin kurstan geçirilmesi planlanmaktadır.
ç. Birliklerde İcra Edilen İnsan Hakları Seminer ve Konferansları:
Her yıl geliştirilmek suretiyle yurt çapındaki birlikler seviyesinde insan hakları konulu seminer ve konferanslar icra edilmektedir:
- 1999 yılında icra edilen (2) seminer ve (19) konferansa (4.273),
- 2000 yılında birlik merkezlerinde icra edilen (12) seminer ve (2) konferansa (3.541),
- 2001 yılında Jandarma Genel Komutanlığı karargahı ve birlik merkezlerinde icra edilen (30) seminer ve (13) konferansa (7.742) personel katılmıştır.
- 2002 yılında Jandarma Genel Komutanlığı karargahı ve birlik merkezlerinde icra edilen (14) seminer ve (1) konferansa (2.489) personel katılmıştır. Bu güne kadar bu faaliyetlere (18.045) personel iştirak etmiştir.
- 2002-2003 kış dönemi çalışmaları kapsamında İl J. K.lıkları seviyesinde insan hakları konularına ilişkin seminer ve konferanslara devam edilecektir.
d. İçişleri Bakanlığı Tarafından İcra Edilen İnsan Hakları Seminerleri:
İçişleri Bakanlığı tarafından 1996, 1998 ve 1999 yıllarında icra edilen insan hakları konulu seminerlere (116) subay iştirak etmiştir.
e. “İnsan Hakları Eğitimi Türkiye Programı 1998-2007” Çerçevesinde İcra Edilen Faaliyetler :
“İnsan Hakları Eğitimi On Yılı Ulusal Komitesi (Komite)“ tarafından hazırlanan, “İnsan Hakları Eğitimi Türkiye Programı 1998-2007” gereğince Jandarmanın yerine getirmesi gereken hususlar ile bu konuda yapılan faaliyetler şunlardır:
1) Jandarma Okullar Komutanlığı’nda okutulan ders kitaplarının geliştirilerek yeniden hazırlanması öngörülmüş olup;
Jandarma Okullar Komutanlığı’nda okutulan insan hakları ders kitapları, komitenin tavsiyeleri doğrultusunda yeniden hazırlanarak 1999-2000 eğitim-öğretim döneminde okutulmaya başlanmıştır. Bu kapsamda ders saatleri artırılmıştır.
Bunun yanında, J.Okullar K.lığı tarafından “Jandarma Etiği” adlı bir kitap hazırlanarak yayımlanmış olup, 2001-2002 eğitim-öğretim yılından itibaren, subay temel ve astsubay sınıf okulu kursiyer ve öğrencilerine haftada (1) saat , uzman jandarma okulu öğrencilerine de haftada (2) saat olmak üzere ayrı bir ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Ayrıca kitap, tüm Jandarma birliklerine yayımlanmış olup, İnsan Hakları olgusuna paralel olarak Jandarmanın meslek ahlakı yönünden de eğitiminin sağlanması hedeflenmiştir.
(2) Karakol seviyesinde istifadeye sunulan “İnsan Hakları Broşürü”nün geliştirilerek yeniden hazırlanması öngörülmüş olup;
İnsan hakları eğitimi ve öğretiminde kullanılması, birliklerin bilinçlendirilmesi ve yönlendirilmesi amacıyla 1996, 1997 ve 1998 tarihlerinde geliştirilerek üç kez hazırlanan “İnsan Hakları Broşürü” karakol seviyesine kadar dağıtılmış olup, Ceza Muhakemeleri Usül Kanunu ve diğer mevzuatta yapılacak değişiklikleri müteakip yeniden yayınlanacaktır.
(3) Erbaş ve erlere, hizmet öncesi eğitimleri süresince haftada iki saatten az olmamak üzere insan hakları dersi verilmesi öngörülmüş olup;
“İnsan Hakları Eğitimi Türkiye Programı 1998-2007” kitapçığı, 23 Ağustos 1999 tarihli emir ile Jandarma Eğitim Komutanlığı’na gönderilerek, erbaş ve erlere haftada iki saatten az olmamak üzere insan hakları eğitimi verilmesi istenmiştir.
Şu anda erbaş ve erlere temel eğitimleri (hizmet öncesi eğitimleri) süresince haftada (2) saat olmak üzere toplam (16) saat insan hakları konusunda eğitim verilmektedir. Erbaş ve erlere temel eğitimleri dışındaki görevleri süresince haftada ya da on beş günde (1) saat insan hakları dersi verilmesinin planlanması da düşünülmektedir.
(4) Komitenin koordinatörlüğünde, İl Jandarma Komutanları ve İl Emniyet Müdürlerinin, üst düzey insan hakları eğitiminden geçirilmesi öngörülmekte olup;
Bu hususa yönelik çalışmalar İnsan Hakları Eğitimi On Yılı Ulusal Komitesi’nin koordinatörlüğünde yürütülmektedir.
f. J.Gn.K.lığının insan hakları konusundaki eğitim faaliyetleri sadece belli bir yerde yapılan konferans, seminer, kurs ve ders olarak sınırlandırılmamakta, buralarda yapılan öğretiler ve uygun hareket tarzları sıralı komutanlar tarafından görev başında da aranarak, personelin bu yönde eğitilmesine sürekli olarak devam edilmektedir.
2. AVRUPA KONSEYİ “POLİS VE İNSAN HAKLARI 2000’DEN SONRA PROGRAMI” ÇERÇEVESİNDE YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR:
“Polis ve İnsan Hakları 2000’den Sonra Programı”, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Genel Direktörlüğü tarafından başlatılan “Polis ve İnsan Hakları 1997-2000 Programı”nın devamı olarak yürütülmekte olup, Avrupa Konseyine üye 41 ülke kolluk görevlilerinin, mesleklerinin profesyonelliği açısından çok önemli olan insan hakları standartları konusunda esaslı bir şekilde bilgilendirilmelerinin ve bütün bu standartları günlük kolluk uygulamalarına yansıtabilecek bir beceri kazanmalarını sağlamak amacını taşımaktadır. Bu program çerçevesinde; 11-12 Aralık 2000 tarihlerinde Fransa’nın Strazburg şehrindeki Avrupa Konseyi binasında yapılan konferansta Jandarma Genel Komutanlığını temsilen bulunan (3) subay vasıtasıyla J.Gn.K.lığına aşağıdaki önerilerde bulunulmuştur.
a. Avrupa Konseyi Tarafından Program Kapsamında Hazırlanan “Polis ve İnsan Hakları “ Konulu Dokümanların Tercüme Edilmesi ve Ast Birliklere Dağıtılması:
İnsan Hakları On Yılı Ulusal Komitesi tarafından tercüme edilmek üzere Jandarma Genel Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğüne verilen üçer adet doküman tercüme edilerek Komiteye teslim edilmiştir. Söz konusu dokümanlar Komite tarafından incelendikten sonra kullanıma sunulacaktır.
b. “Eğiticilerin İnsan Hakları Yönünden Eğitilmesi” ile İlgili Olarak Yurtdışında ve Yurtiçinde Uzmanlar Tarafından Kurslar Verilmesi:
Tarafımıza yapılan ikinci öneri ile ilgili olarak; “Eğitici Eğiticilerinin Eğitimi Kursu” adı altında (36) jandarma subayının ve (36) emniyet mensubunun (12) haftası yurtiçi ve (2) haftası da yurtdışında olmak üzere toplam (14) haftalık eğitimini amaçlayan proje, 11 Şubat 2002 tarihinde başlatılmıştır. Bu projenin pilot bölümüne (8)’i Jandarma Okullar Komutanlığından, (1)’i de Ankara İl Jandarma Komutanlığından olmak üzere Avrupa Konseyi tarafından öngörülen niteliklere haiz toplam (9) Jandarma Subayı Katılmıştır. Proje kapsamında; kursiyer subaylar ilk iki haftalık başlangıç eğitimini müteakip; Almanya, Hollanda ve Danimarka’da (2) haftalık yurtdışı eğitimine tabi tutulmuşlardır. Yurtdışındaki eğitimin bitiminde ise toplam (8) hafta süreyle Jandarma Okullar Komutanlığı’nda uygulamalı eğitim yapılmıştır. 05-06 Haziran 2002 tarihlerinde Avrupa Konseyinden uzmanların da katıldığı sonuç ve değerlendirme toplantısının ardından projenin pilot bölümü sona ermiştir. Projenin geri kalan bölümü ise (27) Jandarma subayının katılımıyla 2003 yılında tamamlanmış olacaktır.
c. Jandarma Astsubay Meslek Yüksek Okulu Öğretim Programlarının Hazırlanmasında Avrupa Konseyi Tarafından Uzman Desteği Sağlanması:
Jandarma Astsubay Meslek Yüksek Okulu’nun 2003-2004 Eğitim-Öğretim Yılından itibaren faaliyete geçirilmesi planlanmıştır. Avrupa Konseyi ihtiyaç halinde gerek eğitim programlarının hazırlanması, gerekse uygulanması esnasında uzman desteği sağlamayı taahhüt etmiştir.
Ayrıca, AK tarafından hazırlanmış olan “Polis ve İnsan Hakları” adlı eğitim video kaseti, Türkçe seslendirilerek, birliklere dağıtılmıştır.
3. DİĞER FAALİYETLER:
a. Nezarethanelerin Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesinin tavsiye ettiği standartlara ulaştırılması maksadıyla çalışmalara devam edilmektedir.
b. Kaybolan şahısların yurt çapında aranarak bulunması maksadıyla çalışmalar yoğun şekilde devam ettirilmektedir.
c. Gözaltı işlemlerinin, yurt genelinde Jandarma sorumluluk alanında 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu'nda öngörülen kurallara uygun biçimde yürütülmesi, işkence ve kötü muamele iddialarının en iyi şekilde izlenmesi maksadıyla, İl Jandarma Komutanlıklarından bilgisayar ortamında her ay düzenli olarak alınan CMUK uygulama formları incelenerek, gözaltına alınanlar ile yargı makamları tarafından tutuklanan miktar karşılaştırılmaktadır.
ç. İşkence ve Kötü Muamele suçlarını işleyen personel hakkında gerekli yargılama yapılmakta, yargılanan personel, Personel Başkanlığı ile koordineli olarak takip edilmektedir.
d. Ulusal ve uluslararası kuruluşların insan hakları ihlal iddiaları ile ilgili bilgi talepleri titizlikle araştırılmakta, derlenen bilgi ve belgeler kuruluşlara iletilmektedir.
e. İnsan hakları ihlallerinin önlenmesi amacıyla düzeltici ve yönlendirici emirler yayımlanmaktadır.
f. Jandarma Genel Komutanlığının insan hakları alanındaki faaliyetlerinin tanıtılması ve birliklerde görevli personelin insan hakları konusunda başvuru dokümanı olarak faydalanması maksadıyla hazırlanan “İnsan Hakları” kitabı karakol seviyesine kadar dağıtılmıştır.
g. Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliğinde 18 Eylül 2002 tarihinde yapılan değişiklikler birliklere yayımlanmıştır.