Kareklas Olayı
1927 yılında yaşanan bir olay, Rum toplum bilincine işleyen Türk düşmanlığını kanıtlayan ibret verici bir belge niteliğindedir. Bu ibret verici belge, Hacı Halil adlı bir Türk'ü öldüren Anteni Petri Jambo adlı Rum'u, kaçtığı Atina'dan Kıbrıs'a getirmekle görevlendirilen Kareklas adlı polis memurunun sunduğu rapordur.
5 Eylül 1927 tarihli bu raporunda Kareklas, Jambo adlı katil Rum'u getirmek için gittiği Atina'da karşılaştığı engellerle saldırıları anlatmakta ve "Türk öldürmek bir suç değildir" diyen Rumlarla Yunanlıların Jambo'yu nasıl koruduklarını yazmaktadır. Polis komutanına yazılmış olan ve valiye iletilmesi istenen raporun önemli bölümleri şöyledir:
"28 Şubat (1927) sabahı Atina'ya vasıl oldum.
Buradaki Kıbrıslılar bana kötü bakmaktaydı ve çoğu da Jambo'nun iadesine karşıydı.
Jambo'nun karakterinde olan işçi sınıfı, öğrenciler, memurlar, meslek sahipleri ve diğerlerinin düşünceleri ve bana karşı tutumları, "Bir Türk öldürdü diye bir Rum'u asmak, idam etmek için geri mi götüreceksin" şeklindeydi ve bana hayretle bakarlardı.
Birçok Kıbrıs'lı Rum'u, gruplar oluşturarak Jambo'nun Kıbrıs'a iadesine karşı imza toplarken gördüm. Bu gruplar Yunan makamlarını ziyaret edip baskılarda bulunarak iadenin gerçekleşmemesi için ellerinden geleni yapıyorlardı. İki kişiden edindiğim istihbarattan, Yunanistan'daki Kıbrıslıların bu kadar iade meselesi üzerine gitmelerinin sebebi şuydu: Jambo Yunanistan'a kaçtıktan sonra, Kıbrıs'ta işlemiş olduğu tüm suçların, Türklere karşı olduğunu, öğünerek yalan söylemişti.
Ayrıca "Hacı Halil, Rumların can düşmanıydı ve adanın Yunanistan'a birleşmesine engel olduğu için öldürdüm" demiştir.
Jambo, Atina'da yaşayan ve önemli mevki sahibi Kıbrıslılardan eski milletvekillerinden 1) Dr. Zannetos, 2) Evangelos Hacı Yuannu, 3) Dr. Yaropulos ve hukuk öğrencisi Agroslu (Kıbrıs) Ziyadinos'u ziyaret etti. Bu önemli kişiler tarafından da önemli bir iş yapmış gibi alkışlardı.
Kıbrıs Gençlik Cemiyeti kendisine sahte kimlik sağladı.
Atina'da yaşayan birçok Kıbrıslının, gelişmeler üzerine yaptığı aleyhteki faaliyetler anlatılamaz. Konuya tesir edebilecek kadın-erkek herkese başvurdular. Kamuoyu yaratmak için imzalanan memorandumları Balkanlara ve herkese gönderdiler.
Dr. Javapullos, Kıbrıs'ta sosyalist faaliyetleri başlatarak Kıbrıs Komünist Merkezi'ni kurmuştu. Kendisi ve yandaşları ellerinden gelenleri yaptılar. Sundukları muhtıralarda Jambo'yu 'siyasi suçlu' ilan edip, Kıbrıs'ın kahramanı olarak tanıttılar.
Jambo'yu siyasi suçlu, Kıbrıs'ın kahramanı ilan eden ve affını talep eden yazılı başvuruları halka imza ettirerek Yunan hükümetine sundular.
"Hacı Halil'in fanatik bir Rum düşmanı ve ENOSİS'e büyük bir engel teşkil ettiği için Jambo tarafından öldürüldüğü" Yunan devlet makamlarına inandırılmaya çalışıldı. Hükümet ve halk kuruluşları nezdinde benim ENOSİS'e karşı bir casus olduğumu yaydılar.
Jambo, Yunan Adalet Bakanı Angelopulos tarafından abide bir şahsiyet olarak görülüyordu.
Kıbrıslı Rumlar bir Girit'li Rum'u beni öldürmesi hususunda ikna ettiler.
İade konusunda bir karar alınırsa... Önceden toplanan çok sayıda halkın polise saldırıp onu kurtarması kararlaştırıldı.
Fırsat buldukça başarılarından dolayı öğünerek diyorlardı ki, 'Bir Türkü öldürdüğü için bir Rum'un İngiliz'e iadesi doğru değildir.' Birçok Kıbrıslı, Kıbrıs'tan gönderdikleri mektuplarda ihraç emri aleyhine çalışanları teşvik ediyorlardı. Larnaka'da toplanan bağışlar Jambo'ya gönderildi(*)."
"Türk öldürmek suç değildir. Türk öldüren bir kahramandır" yargısı, Rum toplumun bilincine iyice işlemişti.
KAYNAK: İsmail, Sabahattin-; Kıbrıs Sorununun Kökleri (İngiliz Yönetiminde Türk-Rum İlişkileri ve İlk Türk-Rum Kavgaları), Akdeniz Haber Ajansı Yayınları, İstanbul 2000.
DİPNOT:
(*) Sayıl, Altay-; Cyrus, Eylül 1987, Lefkoşe; Yeni Kıbrıs, Kasım 1987, s. 33, Lefkoşe; Kıbrıs Postası, 13-15 Ekim 1987, Lefkoşe.