1878 yılında Rus saldırılarına karşı Anadolu'yu savunmayı Berlin konferansında üstlenen İngiltere,Kıbrıs'ta üs istemişti.Osmanlı İmparatorluğu bu öneriye sıcak bakarak egemenlik hakkı kendisinde kalmak ve yıllık vergi ödemek koşuluyla adanın yönetimini İngiltere'ye bıraktı.
Osmanlı İmparatorluğu 1. Dünya Savaşı'na girince İngiltere Kıbrıs adasını kendi topraklarına kattı.Bu arada 1915 yılında Bulgaristan'a karşı Sırbistan' yardım etmeleri koşuluyla Kıbrıs'ı Yunanistan'a vermeyi önerdi.Ancak Alman yanlısı Kral Konstantin bu öneriyi reddetti. 1. Dünya Savaşı bitiminde Lozan andlaşması ile Kıbrıs'ın İngiliz sömürgesi olması kabul edildi. Sonraki yıllarda Kıbrıs Rumları Yunanistan'la birleşmek için sürekli çaba içine girdi.Tüm bu olaylardan sonraAda'daki Rum topluluğunca Türklere taciz ve tecavüzler başladı.Olaylara duyarsız kalamayan Türkiye Cumhuriyeti 1964 yılında duruma müdahele etmek zorunda kaldı ve Türk Hava Kuvvetleri'ni Adaya yolladı.
1964 Hava Harekatı
25 Aralık 1964 günü Başbakan İsmet İnönü'nün emriyle 4 adet F-84 Türk jeti Baf ve Poli limanlarıyla Lefkoşa semalarında uyarı uçuşları yaptı.Bu arada Kıbrıs'ta konuşlandırılan 650 kişilik Türk Kara Birliği de Wayne Kalesi'ndeki kışlasını terk ederek Girne yolundaki stratejik noktalara yerleştirildi.7 Ağustos 1964 günü 4 Türk F-100 bombardıman uçağı Rum Milli Muhafız yığınakları üzerinden alçaktan uçarak denize uyarı atışları yaptı.
8 Ağustos 1964 günü 111.,112. ve 113. filolar F-100'ler,161. filo ise F- 84G'ler olmak üzere toplam 64 uçaktan oluşan filolarla saat 17.30'dan itibaren 14'ü keşif,11'i de hücum olmak üzere toplam 25 çıkış yaptı.Bu çıkışlarda;Keseros civarında bir jet uçağımız 4 dakika alçaktan uçmuş ve limanda bulunan Rum hücum üçüncü geçişinde uçağımıza ateş açmıştı.Uçağımız dördüncü kez dalış yaptığında Rum sahil bataryaları ateşe başladı.10 dakika süren jet uçağımız dalışlarına devam ederek Rum hücum botunun üzerine 100 metreye kadar indi ve cephane dolu tekneyi makinalı tüfek ateşiyle ağır şekilde yaraladı.Dumanlar içnde kalan hücumbot sahile yaklaşırken infilak etti.Bu bot 7 Ağustos' ta Türk köyleri Mansure ve Erenköy'ü uçaksavar ateşine tutan teknelerden biriydi.Diğer hücumbot ta Türk bombardıman uçaklarından nasibini alarak ağır yaralandı.Ayrıca limanda bulunan ve Rumlara malzeme taşıyan 5 gemi ve 2 layter,filolarımızca batırıldı,7 gemi ile 4 layter deniz aracı tahrip edildi..
Filolarımızın diğer uçakları Alevkaya-Poli yolunu tahrip etti.Tema Peşiyane yolundaki Rumlara yardım getiren nakliye kolunu devre dışı bıraktı.Mansure civarında 3 tank tahrip edildi ve yol üzerindeki tankların yarısı hasara uğratıldı.Ancak 8 Ağustos 1964'deki hava harekatında acı bir kayıp verdik.Rum uçaksavar ateşine maruz kalan Yüzbaşı Cengiz Topel'in kullandığı uçak isabet aldı.Yüzbaşı Topel Girne yakınlarındaki yola paraşütle inmeyi başardı ancak yaralı olarak Rumlara esir düştü.Götürüldüğü Rum hastanesinde 9 Ağustos'ta şehit oldu.Yine bu harekata katılan Yüzbaşı Orhan Gürses'in kullandığı uçak Rum uçaksavar ateşiyle hasara uğramasına rağmen Eskişehir'deki üssümüze dönmeyi başardı.
8 Ağustos gecesindeki olağanüstü durumda Deniz Kuvvetleri Harp Filosu 30 gemiyle Akdeniz'e açıldı.Mersin Limanı'ndaki Harp Filosu'da gizli bir görevle bilinmeyen bir yöne hareket etti.Eskişehir,Balıkesir ve Diyarbakır'da bulunan Hava Kuvvetleri üsleride en üst seviyede alarm durumuna geçirilerek savaş konumu aldı.Türk uçaklarının ihtar uçuşları üzerine Kıbrıs Dışişleri Bakanı Kipriyanu Lefkoşe'deki Türk Büyükelçiliğ'ne bir nota verdi. Notayı reddeden Türk hükümeti,8 Ağustos 1964 tarihli bildirisinde;Birleşmiş Milletler Kuvvetleri'nin Ada'da Kıbrıs'lı Rumların giriştiği imha hareketlerini durduramayacaklarını açıklamaları üzerine,harekat sahası olan Erenköy ve Mansure bölgesindeki türk hak ve güvenliğini sağlamak amacıyla Kıbrıs Garanti Anlaşması hükümleri gereğince bölgenin bombardıman edildiğini açıkladı.
9 ağustos 1964 tarihinde hava harekatı kısa bir süre için durdu.İskenderun'da bulunan donanmaya ait gençlik şilebine tanksavar,uçaksavar birlikleriyle 48. ve 50. alay ağırlıkları yüklenmeye başlandı.Ancak Rum saldırılarının devam etmesi nedeniyle saat 13.45 ten itibaren Türk Hava Kuvvetleri'ne ait 64 jet uçağımız Rum hedeflerine bombardımana başladı.Harekat saat 18:00'e kadar devam etti.
10 Ağustos 1964 tarihinde filolarımız durum değerlendirme uçuşları yaparken saaat 9.00'da jetlerimiz Poli köyündeki Rum hedeflerine hücum etti.2 adet F-104 uçağımız makinalı tüfek ve roket atışı yaptı.
Saat 13.00 de Rum kesimi ateşkes ilan etti.Diğer yandan 9 Ağustos Pazar akşamı beş Yunan savaş uçağı Erenköy2ü bombaladı.Yunanistan'dan kalkan savaş uçaklarının geriye dönmeleri için yolda ikmal yapmalarını gerektirdiğinden,ikmal işinin Lefkoşe Havaalanı'nda yapıldığı anlaşıldı.
Başka bir Yunan filosu da Antalya Andifli ve Fethiye civarlarında güneybatı Anadolu'ya yakın çevrelerde Türk hava sahasını ihlal etme girişimi Türk Hava Kuvvetleri'nin etkili karşı koyuşu sonucu olumsuz oldu ve Yunan jet filoso geri dönmek zorunda kaldı.
1967 Hava Harekatı
1963-1964 hava harekatından sonra bir ara durulan olaylar 1967 yılında yeniden patlak verdi.Rum saldırıları nedeniyle 18 Kasım 1967'de Türk Donanması Girne2ye doğru yola çıktı.19 Kasım günü Türk filoları Kıbrıs üzerinde ihtar uçuşları yaptı.
1974 Hava Harekatı
1974 yılı Temmuz ayının başında Kıbrıs Run kesimi lideri makarios ile Yunan cuntası arasında sürtüşme ve gerginlik başladı.Cunta yönetimi Kıbrıs'taki yönetime karşı darbe girişiminde buluındu ve Kıbrıs'ı Yunanistan'a ilhak edileceğini bildirdi.
Bu olaylar üzerine Türkiye garantör devlet statüsünü kullanarak İngiltere'ye Ada'daki olaylara ortak müdahele önerdi.Ancak İngiltere öneriyi geri çevirdi.Tek başına kalan Türkiye başka çare kalmayınca "Barış Harekatı" adını verdiği müdaheleye başladı.
20 Temmuz 1974 günü saat 06.00'da başlayan harekata Türk Hava Kuvvetleri'nin 11.,171.,181. filoları F-100 C/D /F uçaklarıyla,141. Filo ise F-104 G'lerle katılma göreviş aldı.Görevi Kıbrıs sahilindeki Girne Limanı ve çevresindeki Rum tahkimatların makinalı tüfekle taramak ve bombalamaktı.Ayrıca Lefkoşe'deki Rum müstahkem mevzilerini imha edecekti.Tüm görevler başarıyla tamamlandı.Bu arada Girne'deki Rum mevzilerine yardım götüren motorize Rum birliği imha edildi.
Yine 20 Temmuz 1974 günü sabahı çok erken saatlerde Kayseri Kayseri Erkilet Hava Üssü'nde yoğun bir faaliyet vardı.Kıbrıs'a paraşütle indirelecek tugayın kahraman komutanları Tuğgeneral Sabri Evren,harekat subayı Binbaşı Sezgin Kurt ve Tuğgeneral Sabri Buran komutasındaki Kayseri Paraşüt Tugayı hazırlıklarını tamamlamış,C-47 ve C-160 uçaklarına bindiriliyordu.Karaya çıkacak birliklerle senkronize icra edilecek hava indirmesinden önce kılavuzparaşüt timi iniş bölgesini işaretleyecekti.1974 harekatında ilk şehidimizi bu kılavuz tim verdi ve tim komutanıYüzbaşı Sami Akbulut şehit oldu.
Bu arada Kıbrıs'taSilahlı Kuvvetler'imizin ilk kez Girne'ye yapılacak amfibi harekatını destekleyip güven altına almak ve Lefkoşe'deki 600 mevcutlu Türk alayını Rum saldırılarında yalnız bırakmamak için Kayseri Paraşüt Komando Tugayı paraşütle,Bolu Komando Tugayı'nıysa uçarbirlik harekatı UH-1H helikopterleriyle Kıbrıs'a gönderdi.
Kayseri'den kalkan C-47,C-130,C-160 nakliye uçaklarımız 20 Temmuz sabahı Hava İndirme Tugay Komutanı Tuğgeneral Sabri Evren komutasındaki paraşütçüleri Gönyeli ve Kırnı bölgelerine indirdi ve çarpışma başladı.
21 Temmuz 1974 günü öğleden sonra savaş malzemesi yüklü 6 ikmal gemisi ve 3 muripten oluşan Yunan Filotellası Baf Limanı'na yaklaşırken Türk hava filoları ve deniz unsurları tarafından engellendi.Yunan filotellasının ısrarla BAf limanına gitmek istemesi üzerine 3 gemi batırıldı,diğerleri çekildi.Ancak bu arada elim bir yanlışlık sonucu Kocatepe Muhribi de bombalanarak batırıldı.
Bu arada Ege hava sahasında önleme görevi alan 142. filoya ait iki >F-102 önleme uçağımız 22 Temmuz 1974 günü iki adet Yunan F-5A 'sından birini Falcon füzesiyle düşürdü.Diğer F-102A,Yunan F-5'ini takibe başladı ancak jiroskopu bozulduğu için yanlışlıkla Atina üzerine kadar uçtu.Dönüşte yakıtı bittiğinden Söke karayoluna zorunlu iniş yaptı.
Yine 22 Temmuz 1974 günü iki adet F-102A uçağımız Ege Denizi üzerinde Yunan Albatros deniz karakol uçağını yakaladı.Ancak "Düşür!" emri almadığından Yunan uçağı tarafsız sahaya uçtu.Harekat boyunca 142. Filo 24 savaş çıkış yaptı.
Kıbrıs Hava Harekatı'na katılan F-100 pilotlarımız yaptıkları nokta atışlarıyla ve hünerli bombardıman uçuşlarıyla haklı bir üne sahip oldular.
Kara havacılık birimleri Bolu Komando Tugayı'nı uçarbirlik harekatıyla UH-1H'lerle Ada'ya taşımış,ardından birliklerimizin ikmal ve yaralı taşıma görevlerini icra ederken kara havacılık birimlerine bağlı Dornier DO-28'ler ve Harita Genel Komutanlığı'na ait iki adet DO-28 ileortak koordinasyonla harekata katılmışlardı.
Bu arada donanmaya ait S-2A ve S-2E Tracer'lerle donatılan 301. Filo Antalya'da üslenerek Akdeniz'de 66 çıkışla 339.15 saat saat keşif-gözetleme uçuşu;351. Deniz Helikopter Filosu da 3 adet AB-20 helikopterleriyle Çiğli Havaalanı'nında konuşlanarak Kıbrıs Barış Harekatı boyunca 149 çıkışla 503.45 saat silahlı keşif uçuşu yaptı.
Tüm harekat boyunca Hava Kuvvetleri'nin operasyona katılan filolarına Kıbrıs kokartı takıldı ve törenler düzenlendi.
Son olarak;1998 Haziran ayında Yunanistan'ın,Kıbrıs Rum Kesimi'ndeki Baf Hava Üssü'ne F-16 savaş uçakları göndermesi Ankara'nın tepkisine neden oldu.Türk Hükümeti de Yunanista'a misilleme olarak 6 adet F-16C savaş uçağını KKTC Geçitkale Havaalanı'na indirdi ve halkın büyük coşkusuyla karşılandı.
Kaynak: Rıfat Bayrak,Uçantürk Eylül 1998