"Mor Salkımlı Ev"in hanımefendi sakini...
20.11.2012
- Vakıflar Genel Müdürlüğü görevinden emekli olan ve tüm mal varlığını bağışlamak için TSK Mehmetçik Vakfını seçen Dr. Leyla Elburuz, aynı zamanda ünlü yazar Halide Edip Adıvar’ın da mirasçılarından…
1980’li yılların Devlet Planlama Teşkilatının Sosyal Planlama Başkanı, Radyo ve Televizyon Yüksek Kurulu Üyesi, Vakıflar Genel Müdürü… Aynı zamanda ünlü yazar Halide Edip Adıvar’ın yasal mirasçılarından… Halide Edip’in ilk evliliğinden dünyaya gelen oğlu Âyet Sayar’ın üvey kızı… Geçen Mayıs ayında aramızdan ayrılan Dr. Leyla Elburuz, yaşadığı evi ve Halide Edip’in eserlerinden payına düşen telif haklarını TSK Mehmetçik Vakfına bağışladı.
Leyla Elburuz’u vefatının ardından, Demir Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Dr. Veysel Yayan’dan dinledik. Dr. Yayan’ın Leyla Hanım ile olan dostluğu 1980’li yıllara dayanıyor. İş nedeniyle ile başlayan tanışıklıkları bugün çoktan “abla – kardeş” ilişkine dönüşmüş. O kadar ki Dr. Yayan çocuklarının, Leyla Hanım’a “büyükanne” diye hitap ettiklerini gözleri nemlenerek anlatıyor. Gerisini Dr. Yayan’dan dinleyelim:
“Benim Leyla Hanım ile tanışmam 1980 yılında Devlet Planlama Teşkilatında oldu. Kendisi bizim Sosyal Planlamada başkanımızdı. Leyla Hanım hakkındaki ilk izlenimlerim, çok kültürlü, az konuşan, ancak konuştuğu zaman insanı derinden etkileyen, bilgi ve görgüsüyle kendisine hayran bırakan bir insan olduğu idi. Benimle birlikte aynı tarihlerde DPT’ye girmiş olan diğer arkadaşlarımla da ana – oğul, ana – kız ilişkisi içinde çalıştı. Aradan geçen yıllar bizi birbirimize daha da yakınlaştırdı, aile dostları olduk. Benim çocuklarım kendisini ‘büyükanne’ olarak bilir. Leyla Hanım, çocuklarımın gözünde özel bir yerdedir. Hâlâ da kendisinden öyle bahsederler.”
Âyet Sayar’ın mektubu…
Dr. Yayan, inandıklarından taviz vermeyen, ilkeli ve bildiği doğruların peşinden giden bir insan olarak anlatıyor Leyla Elburuz’u. Bunu da Elburuz’un ünlü edebiyatçı Halide Edip Adıvar’ın üvey torunu olmasına ve o aile ortamında büyümesine bağlıyor. Leyla Hanım, Halide Edip’in ilk eşi ünlü matematikçi Salih Zeki ile yaptığı evlilikten dünyaya gelen Âyet Sayar’ın üvey kızı… 1924 doğumlu Leyla Elburuz, dört yaşından sonra Adıvar ailesi ile birlikte büyümüş. Hatta bu evlat edinme konusu ile ilgili olarak Âyet Sayar’ın kendi el yazısı ile kızına 1962 yılında yazdığı “izin” mektubunun bir kopyasını çıkarıyor Dr. Yayan:
“
Leylacığım,
Uzun yıllardan beri seni kendi kızım addediyor ve öyle seviyorum. Geçen seneki üzüntü ve sıkıntılarım üzerine, son zamanlarda daha kuvvetli hissettiğim bu manevi durumunu, hukuki duruma da çevirmek istiyorum. Harekete geçmeden evvel senin bu konudaki fikrini öğrenmek istedim. Sana şifahen söylemeyip de bu mektubu yazmamın sebebi, seni tesir altında bırakmamak içindir sevgili kızım…”
Leyla Elburuz, içinde büyüdüğü ailenin de etkisiyle son derece iyi bir eğitim alıyor. Tarih ve edebiyata olan ilgisi de böyle gelişiyor. Toplumsal hayata son derece duyarlı… Hacettepe Üniversitesinde bulunduğu yıllarda Prof. Dr. Nihat Nirun ile birlikte toplumsal kalkınma üzerine köylere kadar giderek çok ciddi çalışmalarda bulunuyor.
Devlet Planlama Teşkilatının o dönemde büyük önem taşıdığına dikkat çekiyor Dr. Yayan:
“O dönemlerde DPT çok önemli bir noktadaydı. Herhangi bir çalışma yapılmadan önce Planlamanın görüşleri alınırdı. DPT’nin konuları ortaya net koyması ve çözüm önermesi açısından önemi büyüktü. Bu misyona uygun olarak Leyla Hanım, Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumuna da destek verdi, orada çeşitli çalışmalarda bulundu. Aynı şekilde Radyo ve Televizyon Yüksek Kurulu Üyeliği yaptığı zamanlarda DPT’deki ilke ve esasları o kuruma taşıdı.”
Vakıflar Genel Müdürlüğü görevine 1985 yılında atanan Dr. Leyla Elburuz, görevde bulunduğu süre boyunca tek tek şehir şehir gezerek, unutulmuş vakfiyeleri yeniden canlandırmaya çalışıyor. Kültür varlıklarını korumak, yeniden canlandırmak için çok çaba sarf ediyor Leyla Elburuz. Pek çok tarihi eser onun sayesinde yeniden hayat buluyor.
“Leyla Hanım, iddiasız bir üslupla çok iddialı işler yapmıştır” diye devam ediyor Dr. Yayan:
“1973 yılında bir trafik kazasında kaybettiği eşi Dündar Bey’in ardından evlenmedi. Kendisini her zaman saygı ve sevgiyle anardı. Leyla Hanım, her kesimden insanla iletişim kurabiliyordu. Çok hayırseverdi yaptığı yardımları göstermeden yapardı. Hem çok çağdaştı hem de milli değerlerine bağlıydı. İnançlıydı, demokrattı, gözü pekti. Özetle Leyla Hanım, klasik bir tasnife girmeyen bir insandı.”
Neden Mehmetçik Vakfına bağış yaptı?
Vakıflar Genel Müdürlüğü görevi nedeniyle Türkiye’deki vakıflar ve faaliyetleri hakkında bilgi sahibi olan Elburuz’un neden Mehmetçik Vakfını tercih ettiğini sorduğumuzda bize şu yanıtı veriyor Dr. Yayan:
“Leyla Hanım, TSK Mehmetçik Vakfının faaliyetlerini çok ciddiye alır, saygı duyardı. Vakıflar Genel Müdürlüğü yapmış bir insan olarak, Vakfın faaliyetlerini de çalışma esaslarını da gayet iyi bilirdi. Vatan için canını vermiş insanları koruyup düşünüyor olmak onun için çok önemliydi. Bunu birçok kez ifade de etmiştir. TSK Mehmetçik Vakfına bu nedenle bağış yaptığını düşünüyorum.”
Leyla Elburuz’un vasiyetinden…
“…Halide Edip Adıvar’ın mirasçısı olmam sebebiyle Türkiye Cumhuriyeti dâhilindeki ve yurt dışındaki bilcümle dağıtım şirketleri tarafından yapılan ve yapılacak olan bilcümle sözleşmeler gereği basılıp çoğaltılan kitaplardan hisseme düşen telif hakkı gelirlerimi takip etmek üzere Adnan Sayar’ı görevlendiriyorum. Bu eserlerdeki her türlü telif haklarımın gelirleri ölümüme kadar bana ait olacak, ölümümden sonra ise Türk Silahlı Kuvvetleri Mehmetçik Vakfına kalmak üzere vasiyet ediyorum…”
Merhum Leyla Elburuz’a minnet ve şükranla anıyoruz.
http://www.mehmetcik.org.tr/duyurular_55.html