BAFLI İBRAHİM AĞA (GAVUR İMAM) İSYANI (1833):
Annesinin bir Rum olduğu söylenen, varlıklı Türk bir ailenin oğlu asıl ismi İbrahim Ağa olan İmam, Kıbrıs’ın Hrisohu Kazası’nın Tremithusa Köyü’ndendir.
1832 yılında Mısır’da valimiz Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın isyanının devam ettiği bir sırada Kıbrıs’taki hükümetin vatandaşlardan istediği ordunun ihtiyacı olan çörekleri yaparak Filusa Köyü’ne götürmelerini istediğinde, İmam da yaptırdığı çörekleri adı geçen köye götürdüğünde, hükümet müfettişleri tarafından tatmin edici olarak bulunmayarak, hem İmam’a hem de hizmetkârlarına hakarette bulunulduğu gerekçesiyle, İmam başkaldırma cihetine giderek hükümete karşı küçük çaplı saldırılara geçti.
Bu küçük çaptaki saldırılara önceleri önem verilmedi. İbrahim Ağa olan adı zamanla Gavur İmam’a çıktığında, Tremithusa Köyü’nde kurmuş olduğu saltanat merkezine, çevre köylerden silahlı Türkler ve Rumlarda gelerek kendisine katıldılar. Bu köyün çevresindeki Sinisi Köyü’nü de kamp haline getirdiler. Burada bulunanlar yiyecek ihtiyaçlarını korkuttukları köylülerden silah zoruyla almaya başladılar.
Baflı Gavur İmam, kısa bir süre önce Adada, vergi yüzünden çıkan isyana katılan hükümete karşı hoşnut olmayanları da etrafına toplayarak, Baf Kazası’nı da isyan sahasının içine çekmeye çalışmaya başladı. Baflı Gavur İmam’a Keşiş Yoannikos’da destek verince isyanın boyutları büyüdü.
Silahlı adamlarıyla birlikte Tremithusa Köyü’nden Yillu’ya inen Baflı Gavur İmam, oradan Baf’a geçti. Buraya gelene kadar bazı Türkler de kendisine katıldılar. Baf’ı ele geçirdikten sonra yerel makamların faaliyetlerine son vererek Hrisorhoratissa’da bulunan Baf Piskoposunun sarayına yerleşerek burasını kendisine merkez yaptı. Böylelikle bütün Baf Kazası Gavur İmam’ın eline geçti.
Baflı Gavur İmam, devlet memurlarını da idaresine alarak bölgede kendi adına vergi toplamaya başladı.
Bu sırada Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın kuvvetleri Anadolu’nun içlerine kadar ilerlemiş olmasından Kıbrıs Valisi Said Mehmet Paşa, Bab-ı Âli’den yardım isteyemedi. Kendisinin de bu isyana karşı koyacak askeri gücü olmadığından Gavur İmam’la iyi geçinme yollarına başvurdu. İmam da eline geçirdiği Baf’ta 3-4 ay istediği gibi hareket etti.
Bundan sonra İmam’ın saldırabileceği hedef olan Limasol’un tehdit edilmesi üzerine halk korkuya kapıldı. Şehirdeki Fransız Konsolosluğu temsilcisi 1 Temmuz 1833 günü Konsolos Bottu’ya yazdığı bir mektupta, ileri gelenlerden başta Hacı Ömer Ağa, Hacı Mehmet Efendi ve Rum Kocabaşı Pilavakis isimler, Vali Said Mehmet Paşa’ya baskı yaparak şehre askeri birlik göndermesini ve isyancı Baflılar dan kendilerini korumasını istediler. Baflı Gavur İmam’ın niyeti belli idi, Limasol’dan sonra Larnaka ve başkenti de ele geçirmekti.
Tam bu sırada Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa, Sultan İkinci Mahmut ile anlaşmış, Kütahya Antlaşmasını imzalanmıştı. Kıbrıs Valisi Said Mehmet Paşa’da harekete geçerek, Karaman’dan Karavostaki’ye getirilen askerlere ek olarak Lefkoşe’den de asker toplayarak Gavur İmam üzerine yürüyeceği vakit, bunu haber alan İmam, ailesi ve yakın adamları ile birlikte, taşıyacağı kadar büyük bir servetle, bir Yunan gemisine binerek İskenderiye’ye kaçtı. Eski Lefkoşe Alaybeyi Hüseyin Ağa komutasındaki 200 kişilik bir kuvvette isyancılara saldırarak teslim olmayanları yok ettikleri bir sırada, İmam’ın da kaçmasından sonra adamları birer birer hükümet kuvvetlerine teslim oldular.
Hala direnmekte olan bazı isyancılar 5 Temmuz günü geri çekildikleri Yeroşibu ve Baf’ta yok edildiler.
Baflı Gavur İmam İbrahim Ağa’nın sonuna ilişkin üç rivayet bulunmaktadır. Birincisine göre, İskenderiye’de iken bir polis ajanı kendisinin Kıbrıslı İmam olduğunu överek anlatması üzerine bunu duymuş ve imam tutuklanarak Kıbrıs’a gönderilmişti. Bir diğerine göre, İmam arkadaşları tarafından geri dönmesi için kandırılmış ve Larnaka’ya çıkışında tutuklanmıştı. Üçüncüsü ise İmam’ın Mısır’a giderek Kıbrıs’ı kendi adına alması için Vali Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın yardımını istediğini, ama onun padişahla anlaştığı için, İmam’ı tutuklayıp geri Kıbrıs’a gönderdiğini ve orada öldürüldüğünü yazmaktadır.
(Emekli Öğretmen Zihni İMAMZADE)
(DEVAM EDECEK)