Özbekistan(Tanıtım)

Ay Katun

New member
Katılım
12 Haz 2008
Mesajlar
1,753
Tepkime puanı
0
Puanları
0
Konum
Ötüken Ormanı,Dişi Bozkurt Otağı
Web sitesi
www.kibris1974.com
ozbay-ab.gif



ÖZBEKİSTAN CUMHURİYETİ

1 Eylül 1991 tarihihinde bağımsızlığına kavuşmuştur.
Yüzölçiimü :447.004km2
Nüfusu : 21.700.000
Başkenti : Taşkent

Tarihi

Bugün Özbek nüfusu 21 milyon yediyüzbine ulaşmaktadır. Tarihi kaynaklara göre (Ebül Gazi Bahadır Han) Altun Orda Beyi Özbek'in adından gelmektedir. Özbek Han 1313-1340 de Altun Ordu Devletinin başına geçer. Böylece de bu birliğe Özbekler denir. Daha sonra da belli bir Türk topluluğunun adı olarak kullanılır. Özbekçe Uygur Türkçcsi ile Çağatay bölümüne girer. Yapılan bir araştırmada Altun Orda Hanlığını kuran ünlü hükünıdar Cengiz Hanın Torunu Batıı Handır.

1319 da Tuna boylarına ve Edirne'ye kadar gelir. 1335 de ise Azerbaycan seferine çıkar. Ünlü gezgin Ibn Batuta, Özbek Handan bahseder ve geniş ülkeleriyle, güçiü ordusunun olduğuna deginir.
Bu dönemde bıitün Kıpçak boylarında Türkçe konuşukluğu bilinir. 1428-1468 tarihleri arasında Özbekler bir biriyle çok yakın dayanışma içine girmiçler ve 1500-1510'da Maveraünnehir bölgesini ele geçirmişlerdir. Ancak 1740'ta Iran Hükümdarı Buharayı ele geçirmiş ve buradaki Özbek Hanlığına son venniştir. Buhara'nın başına 1753'te Muhammed Rahim geçmiş bıı dönem 1920 ye kadar sürmüştür.

1924'te ise bugünkü Özbekistan Cumhuriyeti kurulmuş, ancak 1945'ten sonraki yıllarda Rusların denetimine girmiştir. Özbekistan'da Kongrat, Nagman, Mangıt, Toyaklı, Savay, Barın, Üç Urug,Burgut, Arlat, Kanglı, Baştaş, Karakalpak gibi boylar bulunmaktadır ve bunlar Özbekistan'ı oluşturmaktadırlar.
SSCB çöküşüyle birlikte Özbekistan 20 Haziran 1990 da ege-menliğini 1 Eylül 1991 de de bağımsızlığını almıştır.

Coğrafi Konumu

Bağımsız Özbekistan'ın 447.400 km2 lik bir yüzölçümü bulunmaktadır. Özbekistan 37°-45 Kuzey enlemleri ile 56°-73° doğu boylamları arasında yer almaktadır. Özbekistan; Kazakistan, Tacikistan, Afganistan Kırgızistan ve Türkmenistan'a komşudur.
Başkenti Taşkent'tir. Nüfusu : 21.700.000'dur.

Önemli şehirleri, Semerkand, Buhara, Hive, Andıcan, Hokand, Navrangon, Karşı, Urgenc, Nukus'dur.

Önemli nehirleri: Surhanderya, Serabat, Karaderya, Zerefşan, Koskaderya ve Sah dir. En büyük gölü Araldır. Diğer Ortaasya Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi iklimi, yazları sıcak ve kurak kışlan soğuk ve karasal iklimdir.
özbekistanda nüfus yoğunluğu

Özbek Türkleri: %69
Rus: %10
Tatar Türkleri: %4.2
Kazak Türkleri: %4.2
Diğer: %7.2
Tacik: %3.9
Karakalpaklı: %1.6
Kent Nüfusu: %50
Kırsal Nüfus: %50

Özbekistan'da km2: 49 kişi düşmekte olup, ortalama yaşam süresi 69.5 yıldır ve nüfus artışı (2.6) ile yüksektir. Dillerine bağlı Özbekler milli kimliklerini güçlendirmişlerdir.
Ekonomi

1991'den sonra bağımsız Özbekistan Merkez Banka.sı kurulmuştur. Özbekistan çok zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir. Altın, doğalgaz, alimünyum, tungsten, kömür, mermer, yatakları ön sıradadır. 1991 verilerine göre yılda 41. milyar m3 doğalgaz üretilmektedir.

Dünyanın kaliteli altını burada üretilmekte olup yıllık 80 ton altın üretimiyle yerini almaktadır. Bakır rezervleri 800 milyon ton, olarak varsayılmaktadır.

Kömür üretimi yıllık 6 milyon tondur.
Tarım ve Hayvancılık

Özbekistan karasal iklime sahiptir. Bu nedenle ülkenin % 9'u tarıma elverişlidir. Özbekistanda, pamuk önemli yer tutmakta ve dünyanın dördüncü pamuk üreticisidir. Özbekler buğday, meyve, sebze, ipek, pirinç, yetiştirilmektedir. Ekonomik yapısı ise tarım ağırlıklıdır.
Nüfusun % 30'u tarım sektöriinde çalışmaktadır. Tarımsal üretimi kolhozlar, solhozlar, meşhozlar (devlet kuruluşları) aracılığıyla yapılmaktadır.
ÜIke ekonomisinde hayvancılık da önemli yer tutmaktadır. Sığır, koyun, keçi ve kümes hayvanlan vardır. Yıllık yün üretimi 1994 verilerine göre 20.000 ton civarındadır. Ve özellikle astragan kürk koyunculuğu büyük önem kazanmıştır ve ihraç edilmektedir.Özbekistan sanayisi daha çok petrokimya ağırlıklıdır ve yılda 1.5 milyon ton gübre üretmektedir. Ayrıca pamuk üretimine dayalı olarak kimya sanayii de gelişmiştir.

1990 yılı verilerine göre: Sanayi % 35, tarım % 34, inşaat % 14, ulaşım % 5 ve diğerleri % 12 dir.

Hafif sanayi ürünleri ise ipekli ve pamuklu kumaşlardır. Aral gölü kıyısında havyan üretme ve işleme tesisler bulunmaktadır.
Ulaştırma

Özbekistan Cuınhuriyeti gelişmiş bir ulaşım ağına sahiptir. Ulaştırma sisteminin temeli karayoludur. Demir yoluyla da Çin'e bağlanmıştır ve Türkmenistan, İran üzerinden ortadoğuya yeni bir demirolu yapılmaktadır.
Karayolu uzunluğu: 69.300 km'dir. Başkenti Taşkent, Ortaasya'nın havayolu merkezidir ve sekiz hava alanı bulunmaktadır.
Eğitim

Özbeklerin ilk eğitimleri mekteplerde ve medreselerde olmakta idi. 1912 de Buhara Emiri yeni sistem okulların açılmasını sağlamıştır. Sovyet baskılarına karşın Özbekler dillerini ve kültürlerini korumuşlardır. Şu anda Özbekistanda 4 binin üstünde, okul, 4 milyonda öğrenci olduğu istatistiklerde verilmektedir.

Özbekistanda ilköğretim önce 5 yıl, daha sonra da 7 yıla çıkarılmıştır.
Ancak yeııiden yapılan düzenlen]e ile ilköğrctim 8 yıla, ortaokul ise 11 yıla çıkarılmıştır. Halkın eğitim düzeyi oldukça yüksektir.

Özbekistan'da Semerkant Devlet Üniversitesi Eğitim hayatında önemli yer tutmakta ve bütün Enstitüleri içinde toplamaktadır.
Sağlık ve Sosyal Güvenlik için 1992-1993 yıllanndan sonra Özbekistan'da fonlar oluşturulmustur. Ayrıca yaşlılık, sakatlık ve aile yardımları için işlemlere başlanınıstır. Devlet Sigorta Fonu kurulmuştur.

Sağlık hizmetlerini devlet tekelindedir. Bu hizmetler hastahaneler, doğumevleri ve dispanserler eliyle yürütülmektedir.
Turizm: Diğer Orta Asya Türk Cumhuriyetleri düzeyindedir.
Para birimi : Sum'dur.
Kişi başına milli gelir (1990'da-1579 Ruble) dir.

Siyasi Partiler:

Ülkede halen Halk Demokratik Partisi ile Vatan Terakkiyet Partisi bulunmaktadır.
İlk parlamento seçımleri 1994 te yapılmıştır. Yönetim biçimi cumhuriyettir.
Özbekistan Cumhuriyeti AGIK, B.M. ve diğer uluslararası kuruluşlara üyedir.
Özel televizyon kuruluşu bulıınmamaktadır. Devlet tekelinde bir Özbekistan Devlet Televizyonu ve Yayın Kuruluşu vardır.

GUR-I EMİR:

Özbek Türkleri ,Timur'un türbesine 'Gur-ı Emir' diyorlar. Bina, yeni yapılmış gibi. Mavi çini kubbe ,öğle güneşinin yakıcı sıcağında pırıl pırıl parlıyor. Kubbenin çevresini saran geniş kuşak üzerinde Allah kelamı yazılı.
Timur türbeyi daha sağlığında Türk mimar Mehmetoğlu Mahmut'a on dört yılda yaptırmış.Türbenin taç kapısındaki mavi çinileri seyretmek insana doyumsuz bir zevk veriyor.

Türbenin Taç kapısından geçerken gayrıihtiyari , Yıldırım Beyazid ile Timur arasında geçen ve Türkün Türkü boğazladığı Ankara savaşını (1402) üzülerek hatırlıyorum.

Türbenin taç kapısından içeri girdiğimizde karşımıza altı mesar çıkıyor. türbenin kıble tarafında şahane bir mihtap var. Tam orta yerde koyu yeşil mermerden yapılmış mezarda ,"Biz ki, milletlerin en eskisi ve en büyüğü olan Türkün başbuğuyuz !" diyen Timur yatıyor. Baş ucundaki diğer büyük mezar ise hocası Seyyit Bereke'ye ait.SAgında,solunda ve ayak ucunda diğer kabirler var. ( 1 )

ULUĞ BEY
(Semerkant 1394-Horasan 1449)

Timur'un torunu, Şahruh'un oğlu sarayda özel eğtim gördü.Çağının öğretim gelenekleri,ne uyarak önce din bilgilerini ,sonra mantık ve Astronomi konularını öğrendi. 1409'da babsının yardımıyla Semerkan hükümdarı oldu.Osamnlılar ile yakın ilişkiler kurdu. Ülkesinde çıkan bazı ayaklanmaları bastırdı.Horasan başına geçerek ayaklanan oğlu Abdüllatif tarafından öldürüldü. Çağının ünlü bilginlerini saraya toplayan Uluğ Bey , astronomi, ve matematik alanındaki çalışmalarıyla ün kazandı. Yıldızlarin ve ayın hareketlerini gösteren tablolar düzenledi. Yaptığı zayiçe kendisinden sonra gelenlerin başvurduğu anakaynaklardan biri oldu. Zic-i Uluğ Bey (Uluğ Bey Zayiçesi ) adlı eseri batı dillerine çevrildi.

Yıldız Yılının Uzunluğu

ULUĞBEY'e göre


365 gün6 saat10 dakika 4 saniye


Gerçekte;365 gün 6 saat9 dakika6 saniye

Ayrica ULUĞBEY gezegenlerin yıllık hareketlerini günümüzü verilerine cok yakın hesaplamisti. Uluğbey'in kurduğu rasatane devrinin en mükemmel en modern rasatanesiydi.

Özbekistan, resmi adıyla Özbekistan Cumhuriyeti (Özbekçe: O‘zbekiston Respublikasi, Orta Asya'da, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmış bir devlet. Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde ve batıda Kazakistan, doğuda Kırgızistan ve Tacikistan ile güneyde Afganistan ve Türkmenistan'dır.

Tarih

Özbek Hanlığı'nın Kuruluşu

Cengiz Han'ın torunlarından Batu Han tarafından kurulanAltun Orda Hanlığı'nın (1227-1502) başına 9. han olarak, 1313 tarihinde Özbek Han geçmişti. Özbek Han, ilk günlerden başlayarak kararlı ve sert bir siyaset gütmüş, Kutlug Timur Noyan'ın nasihatları sayesinde kısa bir zamanda birçok rakip ve düşmanlarından kurtulmuştu. Özbek Han Tuna taraflarında Nogay'ın şehadetinden sonra çoğalan Bizans ve Slavların nüfuzunu kırarak tekrar Müslüman Türklerin baskısını arttırmaya başladı. 1319 da Tuna'yı geçerek Edirne'ye kadar geldiler. Özbek Han'ın orduları 1314 de, Bulgar Kralı Sventoslav'ın ölümünden sonra, Kral George Terter'e Bizansa karşı yardım bahanesiyle Trakya'ya, 1330 da Terter'in Sırplarla olan savaşında ona yardımcı olmak gayesiyle Köstendil'e kadar ilerlemişti. Bu arada bazı hükümetlerle evlilik yoluyla da bağlar kurarak durumunu güçlendirmeye çalışmıştır. Mesela 1320 de kızı Tulun Bige'yi Kahire'ye zevce olarak göndermiş, bu arada Bizans'tan da kızlar almıştır.

Özbek Han 1335 yılında Azerbaycan seferine çıktı. Bu sırada Bağdat Hatun tarafından zehirlenen Abu Said ölmüş ve İlhanlı Moğol hakimiyeti de çökmeye yüz tutmuştu. 14. yüzyıl Acem tarihçisi ve coğrafyacısı Hamdullah Kazvini, Azerbaycan'a yapılan seferden söz ederken Özbek Han'ın askerlerine, Özbekler dendiğini kaydeder. İbn Batuta, Özbek Han'dan bahsederken; "geniş bir ülkesi, kuvvetli bir ordusu olan şanlı, şöhretli ve devletli bir sultan olup, Tanrı'nın düşmanlarından biri olan Bizans İmparatoru ile savaşa, cihad ve gaza etmeye vazifeli bulunmaktadır. Ülkesi gerçekten pek geniş ve büyük şehirlerle donanmıştır. Kefe, Kırım, Macar, Azak, Sogdak, Harezm ile taht kenti Saray bunların en meşhurları olarak sayılabilir" demektedir. Gerçekten Özbek Han, İdil (Volga) kıyısındaki Saray kentini çok geliştirmiş ve büyütmüştür. Bu şehre yeni camilerin yapılmasını sağlamıştır. Sadece İdil kıyısında değil, Kırım'da da yeni binalar yaptırmıştır. Onun zamanında bütün Deşt-i Kıpçak boylarında Türkçe konuşulduğu da bilinmekDAS...

Bağımsız Özbekistan Devleti


Ülkenin haritası

Özbekistan, 20 Haziran 1990'da egemenliğini, 1 Eylül 1991'de bağımsızlığını ilan etmiştir. 29 Aralık 1991 tarihinde düzenlenen referandumla bağımsızlık ilanı onaylanmıştır. Özbekistan bağımsızlığını kazandıktan sonra gelişmiş ülkelerle özellikle ekonomik anlamda ilişkiler kurmuştur. Özbekistan zengin yeraltı kaynaklarını dış ülkelere satma imkanı bulmuştur. Özbekistan çok eskiye dayanan köklü devlet geleneği sayesinde bağımsızlığını kazandıktan kısa süre sonra Orta Asya'nın güçlü devleti haline gelmiştir ve günümüzde de Orta Asya liderliği konusunda Kazakistan ile rekabet halindedir. Bağımsızlığından günümüze değin devlet başkanlığını İslam Kerimov yönetmektedir.


Bölgeler


İl Merkez şehir Yüz ölçümü
(km²) Nüfus Anahtar Andican iliAndican4,2001,899,0002Buhara iliBuhara39,4001,384,7003Fergana iliFergana 6,8002,597,0004Cizzak iliCizzak20,500910,5005Harezm iliUrgenç6,300 1,200,00013Namangan iliNamangan7,9001,862,0006Nevai iliNevai110,800767,5007Kaşkaderya iliQarshi28,4002,029,0008KarakalpakistanNukus160,0001,200,00014Semerkand iliSemerkand16,400 2,322,0009Sirderya iliGülistan5,100648,10010Surhanderya iliTirmiz20,8001,676,00011Taşkent iliTaşkent15,300 4,450,00012TaşkentTaşkent-2,205,0001

Ekonomi

1991'den sonra Bağımsız Özbekistan Merkez Bankası kurulmuştur. Özbekistan çok zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir. Altın, doğalgaz, alüminyum, tungsten, kömür, mermer yatakları ön sıradadır. 1991 verilerine göre yılda 41 milyar m³ doğalgaz üretilmektedir.
Özbekistan Sovyetler Birliğinin dağılmasında sonra bağımsız kalmasına rağmen herhangi bir ekonomik alt yapısı ve sanayisini yönetebilecek bir yapıya sahip olmadığı için RusyaUkrayna ve Beyaz Rusya'nın kurdukları Bağımsız Devletler Topluluğu'na (BDT) üye olmuştur. Ancak kendi ekonomilerini yaratabilmek amacıyla Bretton Woods sistemi içindeki örgütlere üye olmuştur (IMF, Dünya Bankası v.b.). Bu kuruluşların özellikle IMF'nin politikalarını benimsemesine rağmen aynı özelliklere sahip diğer Orta Asya devletlerine nazaran daha uzun zaman dilimine yaymışlardır özelleştirme politikalarını. Ayrıca özelleştirme yapılan kurumlar genellikle hizmet sektörüne ait kurumlar olmuştur. Sanayi kuruluşları ise genel olarak devletin kontrolü altında kalmıştır. Bu sayede işsizlik sorununu diğer devletlere oranla daha az yaşamışlardır. Sanayi kurumlarının özelleştirilmede geri planda kalması dış yatırımları azaltsada şuan ki durumları itibari ile diğer Orta Asya devletlerinden daha iyi bir konumda yer almaktadır (Kazakistan hariç).
Özbekistan, yıllık 80 ton altın üretimiyle dünya sıralamasında üst sıralarda yer almaktadır. Bakır rezervleri 800 milyon ton olarak varsayılmaktadır. Kömür üretimi yıllık 6 milyon tondur.
Özbekistan karasal iklime sahiptir. Bu nedenle ülkenin % 9'u tarıma elverişlidir. Özbekistan'da, pamuk önemli yer tutmaktadır ve ülke dünyanın dördüncü pamuk üreticisidir. Özbekler buğday, meyve, sebze, ipek ve pirinç yetiştirmektedirler. Ekonomik yapı ise tarım ağırlıklıdır.
Nüfusun %30'u tarım sektöründe çalışmaktadır. Tarımsal üretim kolhozlar, solhozlar, meşhozlar (devlet kuruluşları) aracılığıyla yapılmaktadır.
ÜIke ekonomisinde hayvancılık da önemli yer tutmaktadır. Sığır, koyun, keçi ve kümes hayvanları vardır. Yıllık yün üretimi 1994 verilerine göre 20.000 ton civarındadır. Ve özellikle astragan kürk koyunculuğu büyük önem kazanmıştır ve ihraç edilmektedir. Özbekistan sanayisi daha çok petro-kimya ağırlıklıdır ve yılda 1.5 milyon ton gübre üretmektedir. Ayrıca pamuk üretimine dayalı olarak kimya sanayii de gelişmiştir.
1990 yılı verilerine göre: Sanayi % 35, tarım % 34, inşaat % 14, ulaşım %5 ve diğerleri %12'dir.
Hafif sanayi ürünleri ise ipekli ve pamuklu kumaşlardır. Aral gölü kıyısında havyan üretme ve işleme tesisleri bulunmaktadır.

Özbekistan-Türkiye Ekonomik İlişkileri

Özbekistan'ın Türkiye ile olan toplam ticaret hacmi, 2003 yılında 272 milyon, 2004 yılında yüzde 40 dolayındaki artışla 388 milyon dolar oldu. 270 dolayında Türk işadamının bulunduğu Özbekistan’daki toplam Türk yatırımı da 1 milyar dolayında seyrediyor
 
Üst