Zengin Toprak, Sert İklim ve Sıcak Yürekli İnsanlar Ülkesi: Saha Cumhuriyeti
Rusya Federasyonu dahilinde bulunan Saha Cumhuriyeti çok eski tarihlerden beri Türk toprağıdır. İstatistik verilerine göre Saha Türklerinin yaşadığı bu ülkenın yüzölçümü, dünyada en geniş topraklarına sahip Rusya’nın toplam yüzölçümünün 1/5’ine ya da Batı Avrupa’nın toplam yüzölçümünün neredeyse 2/3’sine denk gelmektedir. Saha Cumhuriyeti yalnız başına Fransa, Avusturya, Almanya, İtalya, İsveç, İngiltere, Finlandya ve Yunanistan gibi ülkelerin toplam yüzölçümünden çok daha büyüktür.
Saha toprakları üç saat kuşağını ihtiva etmekte olup Yakutistan ile Moskova arasındaki saat farkları sırasıyla +6, +7, +8 saattir.
Petrol, doğal gaz, altın, kömür ve elmas gibi stratejik yer altı kaynaklarının bulunduğu ve çıkarıldığı Saha topraklarında Rusya Federasyonu’ndaki toplam elmas çıkarımının yüzde 97’si gerçekleştirilmektedir. Dünyada Güney Afrika Cumhuriyeti’nden sonra en zengin elmas yataklarına sahip olan Saha ülkesinde yer alan petrol rezervlerinin büyüklüğü uzmanlar tarafından yarım milyar ton olarak değerlendirilmektedir.
Yer altı zenginlikleri şöyle de ifade etmek olanaklıdır. Saha topraklarında toplam 600 adet altın çıkarma ocağı, 40 adet elmas çıkarma ocağı, 44 adet kömür çıkarma ocağı, 43 adet petrol ve doğal gaz çıkarma ocağının halen faaliyet gösterdiği bilinmektedir. Saha ülkesinde insanlar bu toprakların zenginliğini şöyle bir efsaneyle de anlatmaktdır: “Yakut toprakları üzerinden geçerken Tanrı parmaklarını üşüttüğünden elindeki mücevherlerle dolu kesesini düşürmüştür. İşte o zamanlardan beri Saha topraklarında kimyasal elementler tablosunun neredeyse bütün unsurları mevcuttur”.
Saha topraklarında dünyanın en büyük on nehrinden biri olan ve genişliği kimi yerlerde 20-25 km’ye kadar yayıldığı için Guinness Records kitabına dahil edilen Lena nehri vardır. Ayrıca Yakutistan ülkesinde 700 bin dere, ırmak ve nehir ile 800 binden çok çeşitli göl mevcuttur. Bu topraklardaki bulunan bütün su damarlarının toplam uzunluğu yaklaşık 2 milyon km’dir. Bu denli yoğun su kaynaklarına sahip bulunan Saha topraklarında yaşayan her Yakutistanlı başına neredeyse birer ırmak ya da göl denk gelmektedir.
Geniş ve zengin toprakların yanı sıra Saha ülkesini vatan yapan sıcak yürekli insanların varlığı aslında en büyük zenginliktir. Saha Türklerinin zengin kültürü ise bu olguyu anlamlandırmakta ve geçmiş ile gelecek kuşaklar arasında sağlam bir köprü işlevini yerine getirmektedir. Saha kültürünün özünü ise olohno geleneği oluşturmaktadır. Olonho ise Saha Türkleri tarafından atalarından günümüze dek icra ettikleri destancılık geleneğinin kapsayıcı ortak bir adıdır. İrili ufaklı birçok destandan oluşan olohnoda yer alan kahramanlık masallar büyüklük bakımından oldukça uzun oldukları bilinmektedir. Örneğin, Saha ruhunun yansıması olan olonho geleneğinin ilk araştırmacısı olan saha Türklerinden Platon A. Oyunskiy tarafından kayda geçirilen olonhonun uzunluğu 36 bini aşkın dizeden oluşmaktadır. Bununla birlikte bu olonhodan çok daha uzun destanların da bilindiği çeşitli kaynaklardan öğrenmek olanaklıdır. Ancak kimi zaman yedi gece boyunca icra edilen bu uzun olonholar kayda alınamamış, dolayısıyla günümüzde araştırılması için kaynak olarak kullanılamamaktadır. Yukarıd anlatılanlara ek olarak Saha geleneksel destancılığın adı olan olonhonun 2005’te UNESCO tarafından İnsanlığın Sözlü ve Maddi Olmayan Mirası Listesine dahil edildiğini belirtmekte yarar vardır.
Sert iklime gelince ise şunlar söylenebilir. Yakutistan ülkesinde yaz ve kış mevsimeri arasındaki hava sıcaklığı farkı toplamda 100 oC aşmaktadır. Yazın +40 olan hava sıcaklığı kış aylarında ortalama -60’e kadar dümektedir. En düşük hava sıcaklığı Saha’nın Oymâkon Bölgesi’nde -71,2 oC olarak kaydedilmiştir. Bunun yanı sıra Saha topraklarının neredeyse bütünü ebedi donmuşluk bölgesine dahildir. Donmuşluk tabakasının ortalama kalınlığı 300-400 metre iken, Vilüy Neri havzasında bu kalınlık 1,5 km’ye ulaşmaktadır. Bu kalınlıkta donmuşluk tabakası dünyanın hiç bir başka yerinde bulunmamaktadır. Donmuşluk tabakasını blimsel olarak araştırmak amacıyla Saha Cumhuriyeti’nde yine dünyada eşi benzeri olmayan Donmuşluk Betimi Enstitüsü faaliyet göstermektedir.
Saha topraklarındaki hayvan dünyası Donmuşluk devrinden önceki dönemde, yani Geç Dördüncü Döneminin (Late Pleistocene Period) sonunda yaşamış olan mamut, tüylü gergedan, bizon boğası benzeri hayvan türleriyle temsil edilmekteydi. Ayrıca Saha Türklerinin yurdu olan Yakut ülkesinin kuzeyinde dünya çapında tanınan dev “mamutlar mezarlıkları” bulunmaktadır.
not : alıntıdır