Bernard Lewis, Princeton Üniversitesi Yakındoğu Etütleri profesörüdür.
'Modern Türkiye'nin Doğuşu' kitabının 3. baskısına (2002) yazdığı önsözünden alıntı aşağıdadır:
"Türkiye Cumhuriyeti tarihinin tek adam idaresine dayalı safhaları içinde gelenekçi İslam görüşlerinin siyasi bir etkisi yoktu. Demokratik cumhuriyette kendilerini serbestçe ifade edebildiler ve kitlesel oyları yönlendirdiler.
1950'deki iktidar değişikliğinden sonra dinsel faaliyetlere ilişkin pek çok işaret göründü.
Sonra gelen hükümetlerin idaresinde dinsel eğitim sağlamlaştırıldı, okullarda, üniversitelerde ve özellikle de yeni imam hatip okulları ağı içinde yaygınlaştırıldı. Bu okullar görünüşte imam ve hatip yetiştirmek amacındaydı, dinsel destekle hem ilk hem de ortaöğretim veriyordu.
Ülke içinde İslamiyet kesinlikle Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışından bu yana hiç olmadığı kadar Türk kamu hayatında bir güce sahiptir. Din öğretimi artık eğitim sisteminin ayrılmaz ve kabul edilmiş parçasıdır, dini okulların gittikçe artan sayıdaki mezunları önemli kamu hizmetlerine gelmektedir."
Bernard Lewis bu saptamaları yaparken Türkiye'de olup bitenlere dışarıdan soğukkanlı bir tarih araştırmacısının gözüyle bakmaktadır. Atatürk'ün ülkeyi uygarlık yolunda ilerletmeye yönelik çabaları üç hedefte toplanmıştır:
1. Ulusal(milli) bir devlet,
2. Laik cumhuriyet,
3. Siyasal-hukuksal- ekonomik- kültürel-askeri- bağımsızlık.
Elbette şu çabaların peşinde olanlar da Atatürk'e karşıt olacaklardır:
1. Türkiye'yi dinsel-etnik çizgilerle bölmek, parçalamak (Balkanlar ve Kafkasya gibi),
2. Laik cumhuriyeti ortadan kaldırıp din eksenli bir cumhuriyet yapmak (Amerika'nın ılımlı İslam modeli projesi),
3. Siyasal-ekonomik- kültürel bağımsızlık yerine küresel güçlere (Amerika, AB gibi) bağımlı kılarak emperyalist sömürüye sunmak,
Oyun açıktır, aktörler ortadadır, taraflar bellidir.
Bir satranç oyunudur bu.
Ve satranç bir irade/zeka oyunudur...