Geçici Türk Hükümeti
1967 bunalımının silaha başvurulmadan çözümlenmesinden sonra Kıbrıs Türk bölgelerindeki kamu hizmetlerinin yürütülmesi için 1964 yılında kurulan "Genel Komite"nin yeniden teşkilatlandırılmasına geçildi. Genel Komite'de, Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Kıbrıs Cumhuriyeti'nde görev alan üç bakan, Temsilciler Meclisi'ndeki Türk üyeler ile Türk Cemaat Meclisi üyeleri görev yapıyordu.
Aralık ayı boyunca sürdürülen çalışmalar sonunda, 29 Aralık 1967'de Geçici Türk Yönetimi'nin kurulması kararlaştırıldı. Türkiye Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri Zeki Kuneralp ve Baş Hukuk Danışmanı Suat Bilge ile Kıbrıs Türk Toplumu'nun önde gelen üyelerinin katıldığı toplantıda, Geçici Türk Yönetimi'nin, 1960 Anayasası'nın öngördüğü düzen yerine gelinceye kadar görevde kalması kararlaştırıldı. 1960 Anayasası'nın öngördüğü düzen yerine gelinceye kadar görevde kalması kararlaştırıldı.
Geçici Türk Yönetimi'nin çalışma esaslarını ortaya koyan temel 19 maddenin en önemlileri şunlardır:
Madde 1- Kıbrıs Cumhuriyeti'nin 16 Ağustos 1960 Anayasası hükümleri tatbik edilinceye kadar, Türk kesiminde yaşayan bütün Türkler Geçici Türk Yönetimi'ne bağlanacaklardır.
Madde 2- Türk bölgelerinin yönetimi için gerekli kanunlar Temsilciler Meclisi Türk üyeleri ve Cemaat Meclisi üyelerinden kurulu Geçici Türk Yönetimi Meclisi tarafından yapılır. Temsilciler Meclisi Başkanvekili bu meclisin başkanıdır.
Madde 5- 16 Ağustos 1960 Anayasasına göre vaaz edilen bütün kanunlar geçerli ve yürürlükte sayılırlar.
Madde 7- Türk bölgelerinde yürütme görevi, Geçici Türk Yönetimi Yürütme Kurulu tarafından ifa edilir. Bahse konu yürütme kurulu, Cumhuriyet devrinin 3 bakanına (savunma, iç ve dış münasebetler üyeliği, tarım ve tabii kaynaklar üyeliği, sağlık işleri üyeliği) ek olarak altı yeni üyeden (1) Eğitim-Kültür ve Öğretim İşleri üyeli, 2) Sosyal Yardım-Belediye-Vakıf ve Kooperatifler üyesi, 3) Adalet işleri üyesi, 4) Maliye ve Bütçe işleri üyesi, 5) Çalışma ve Komünikasyon işleri üyesi, 6) İktisadi işler üyesi) teşekkül eder. Cumhurbaşkanı yardımcısı bu kurulun başkanı, Türk Cemaat Meclisi'nin Başkanı ise bu kurulun asbaşkanıdır.
Madde 16- Geçici Türk Yönetimi'nde yargı görevi, bağımsız Türk Mahkemeleri tarafından yürütülür.
Karada ayrıca şu ifade kullanılmıştır:
"Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi, kendi emeğimizi, alın terimiz, mücadele ve direnme fedakarlığımız eseridir. Normal bir devleti teşkil eden (yasama), (yürütme) ve (yargı) organları, polis ve mücahit ordusu ile yönetimimiz tam yetkili bir otorite haline gelmiştir(*)."
Geçici Türk Yönetimi'nin ilanı Kıbrıs Rumları tarafından büyük bir tepki ile karşılandı. Rauf Denktaş'ın 13 Nisan 1968'de Kıbrıs'a dönmesinden sonra toplumlar arasındaki ikili görüşmeler yeniden başladı. Denktaş ile Klerides Beyrut'ta bir araya geldiler. Türk-Yunan görüşmelerine de 12-13 Mart'ta Atina'da devam edildi. Atina görüşmelerinden sonra Ankara'da bir görüşme yapıldı. Bu görüşmede; iki taraf teknisyenlerinin 20 Mayıs'ta Viyana'da bir araya gelerek anlaşmaya varılan noktalar hususunda rapor hazırlamalarına karar verildi.
Bu rapor, Türk ve Yunan Dışişleri Bakanlarının 26 Haziran'da Londra'da yaptıkları görüşmelerde müzakere edilerek kabul edildi.
Beyrut'ta başlayan ve üç gün süren Denktaş-Klerides görüşmelerine de 24 Haziran'dan itibaren Birleşmiş Milletler gözetimindeki Ledra Palas Oteli'nde devam edildi.
"Bölgsel Otonomi" esaslarına dayalı bu görüşmeler, hiçbir sonuç alınamadan 15 Temmuz 1974'teki Nikos Sampson darbesine kadar devam etti. Makarios ile arası açılan Yunan Cunta yönetimi, Makarios'u devirmek için kolları sıvadı. Bu iş için 1972 yılında gizlice Kıbrıs'a gönderilen Grivas, Rum Milli Muhafız Ordusu ile Kıbrıs'taki diğer silahlı grupları Makarios'a karşı organize etmeye başladı.
KAYNAK:
Çay, Abdulhaluk Mehmet-; Kıbrıs'ta Kanlı Noel-1963, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1989.
DİPNOTLAR:
*) F. Kürşad-M.H. Altan-S.Egeli, s. 240