Su yüzü resmi (Ebru sanatı)
Orta Asya Türklerinin eski çağlarda keşfettiği bir sanat dalıdır. Orta Asya Türklerinden sonra İran'lılara geçerek "Ebru" adını aldığı ve öyle kaldığı bilinmektedir.
Farsça ebr (bulut) sözcüğünden türemiş olabileceği öne sürülmektedir.
Yine Farsça “ab” (su) ve “ru” (yüz) sözcüklerinden yola çıkarak “su yüzü resmi” anlamı da çıkarılmaktadır.
Ebru, sıvı bir yüzey üzerinde boyaları şekillendirerek kâğıt üzerine aktarılmasıyla meydana gelen bir çeşit resimdir. Desenlerinin damarlı mermere benzetilmesinden ötürü İngilizce’de “marbling” olarak karşılık bulur.
Ebru sanatıyla ilgilenenler usta çırak ilişkisi etrafında çalışmalarının yanı sıra, kendilerince belirli metotlar geliştirmişlerdir. Boyaya şekil veren sanatçı, iç dünyasının yansımalarını renk cümbüşüyle bu sanatla rahatlıkla anlatabilmektedir.
Ebru Sanatında Kullanılan Malzemeler;
KİTRE: Kitre, Anadolu'da yetişen, yabani bir dikenin öz suyu olup, yapışma özelliği az olan bir zamk çeşididir. Her seferi için 100 gr. Alınması sürekli yeni mahsülü kullanmak açısından daha iyi olacaktır. Suyla birlikte karıştırılarak uygun kıvam elde edilir. Daha sonra ince gözenekli bir topbadan süzerek, içindeki fazlalıklardan arındırmış olarak salt kitreyi elde ederiz ve teknemize koyarız. Kitre ebruya başlamadan birkaç gün önce hazırlanırsa çok daha iyi bir sonuç elde edilir.
TEKNE: Ebruya başlarken kağıdın kitreyle rahat temasını sağlayan, içine kitre konan kaplara tekne denir.
KÂĞIT: Ebru yapmak için özel kağıt gerekmez. Su emebilen bir kağıt olması yeterlidir.
Tercih edilen kağıt genellikle birinci hamur kağıttır.
BOYALAR: Ebru yapımında toprak boyalar kullanılır. Genellikle oksit kırmızı, oksit sarı, oksit siyah, lahur çiviti kullanılır. Diğer renkler de bunların karışımından elde edilir .Suda kolay çözülen pigment boya kullanılması daha iyi sonuç verecektir.
ÖD: Boyaların kitre üzerinde kalmasını sağlayan öd, boyanın içine katılır. . Boyaya katılan öd miktarını değiştirerek boyanın suyun üzerinde ne kadar yayılacağı ayarlanabilir. Boyaya daha çok öd katılması, daha çok yayılmasını sağlar.Herhangi bir kasapta bulmanız ihtimal, aksi takdirde kesimhanelerden temin edebilirsiniz.
FIRÇA: Herhangi bir fırçayla ebru yapamazsınız. Bu nedenle sapı özellikle gül dalından olmak üzere at kılından yapılan fırça kullanılır.
BİZ: Belli kalınlıklarda olan biz adındaki iğneler ebruya şekil vermek için kullanılır.
Battal ebru, Gel-git ebru, Şal ebru, Somaki (mermer) ebru, Taraklı ebru gibi türleri vardır.
Ebru sanatının bilinen en eski örneği 1539 tarihini taşıyan “Gay-i Çevgan” adlı Topkapı Sarayı’nda bulunan kitaptaki ebrulardır.
Ebru sanatı’nın kullanım alanından bahsedildiğinde daha çok, Hat sanatının yazı zemininde, yazı kenar süslemelerinde ve kitap ciltlerinde sıkça kullanıldığını görürüz.
PEKİ NASIL YAPACAĞIZ?
Koyu renkli boyaya batırdığımız fırçamızı kitre bulunan teknemiz üzerinde sağ elimizle ucundan tutarak, sol elimizin işaret parmağına belli aralıklardaki darbelerle boyayı kitre üzerine serpiştiririz.Aynı işlemi ikinci boya içinde yaparız.
Boyamızı sıvı yüzey üzerine eş aralıklarla serpiştirdikten sonra çok beklemeden kağıdımızı teknemizin bir köşesinden başlayarak yavaşça üstüne kaplarız. Sıvı üzerine örttüğümüz kâğıdımızla yüzey arasında hava kabarcıkları olup olmadığını öğrenmek için bizimizle kağıdımızı kontrol ederiz. Zira kâğıdımızın yüzeye tamamen kaplandığından emin olmalıyız. Aksi takdirde hava kabarcıkları olan yerlerde desen çıkmayıp, beyaz boşluklar oluşacaktır.
Hava kabarcığı olup olmadığını kontrol ettikten birkaç saniye sonra kâğıdımızı yavaşça kaldırır, kitre teknemizin yanında bulunan temiz su teknesine kağıdımızı tekrar koyarız ve yavaşça teknenin kenarından süzerek kâğıdımızı çıkarırız. Ebru çalışmamızı temiz su teknesine koymamızın sebebi; boyalı yüzeyi fazlalıklardan arındırmaktır. Çıkardığımız kâğıdı daha sonra kendi halinde kuruması için bırakırız.